კვლევა: ინტერნეტის თავისუფლება ზედიზედ მე-13 წელია იკლებს

Freedom House-ის ყოველწლიურ ანგარიშში „თავისუფლება ინტერნეტში“, რომელიც ცოტა ხნის წინ გამოქვეყნდა, საუბარია ინტერნეტში თავისუფლების დონის დაქვეითებაზე და ეს ყველაფერი ხელოვნური ინტელექტის „მადლობაზეა“.

ამერიკის ხმის რუსული სამსახური ეუბნებარომ ანგარიშის ავტორები ხაზს უსვამენ ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების განვითარებას, რომელიც ეფექტურად ეხმარება მთავრობებს ინტერნეტ ცენზურის ზუსტად და უფრო დახვეწილი განხორციელებაში:

• დაუყონებლივ აკონტროლონ უთანხმოების ნიშნები სოციალურ ქსელებში;
• „დისიდენტების“ იდენტიფიცირება და დასჯა;
• ეფექტურად ავრცელებს დეზინფორმაციას.

ანგარიშის ავტორებმა შეისწავლეს 70 ქვეყანა, რომლებზეც მსოფლიოს ინტერნეტის მომხმარებელთა 88%-ს შეადგენს – დაახლოებით 4,9 მილიარდი ადამიანი. მსოფლიოში ყველაზე ცუდი პირობები ინტერნეტის თავისუფლებისთვის ჩინეთში მეცხრე წელია ზედიზედ სტაბილურად ფიქსირდება. მეორე ადგილზე მიანმარია. დსთ-ს ქვეყნებს შორის ინტერნეტის თავისუფლების რეიტინგში შემდეგი პოზიციებია:

• საქართველო მე-11 პოზიციაზე;
• სომხეთი 16;
• უკრაინა 31;
• ყირგიზეთი 36;
• აზერბაიჯანი 51;
• ყაზახეთი 53;
• ბელორუსია 62;
• უზბეკეთი 64;
• რუსეთი 66.

შესწავლილი 70 ქვეყნიდან 55-ში ადამიანები თავიანთი მოსაზრებების ონლაინ გამოთქმისთვის იურიდიულ შედეგებს განიცდიდნენ. 41 ქვეყანაში ადამიანები ფიზიკურად ავიწროებდნენ ან მოკლეს მათი ონლაინ გამოსვლის გამო.

ანგარიშში მაგალითებად მოყვანილია ირანი და მიანმარი, სადაც ავტორიტარულმა რეჟიმებმა „სასიკვდილო განაჩენი გამოუტანეს იმ პირებს, რომლებიც მსჯავრდებულნი იყვნენ ონლაინ მოსაზრებების გამოთქმაში“. ამასთან დაკავშირებით ასევე ნახსენებია ბელორუსია და ნიკარაგუა, სადაც ადამიანებს მიუსაჯეს მკაცრი პატიმრობა ინტერნეტში საუბრის გამო: „დიქტატორების ალექსანდრე ლუკაშენკოსა და დანიელ ორტეგას ძირითადი ტაქტიკა ძალაუფლების შესანარჩუნებლად მათ ძალადობრივ კამპანიებში“.

მოხსენების ავტორებმა არ შეამჩნიეს ხელოვნური ინტელექტის გამოყენების ზრდა ცენზურის გასაძლიერებლად ტექნოლოგიურად განვითარებული ავტორიტარული სახელმწიფოების მიერ. სულ მცირე 22 ქვეყანას აქვს საკანონმდებლო ჩარჩო, რომელიც მოითხოვს ან სტიმულს აძლევს ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებას არახელსაყრელი პოლიტიკური, სოციალური და რელიგიური მეტყველების მოსაშორებლად.

AI ტექნოლოგიები ფართოდ და აქტიურად გამოიყენება, როგორც დეზინფორმაციის ინსტრუმენტი. ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ხელოვნური ინტელექტის ინსტრუმენტები, რომლებსაც შეუძლიათ ტექსტის, ხმის და სურათების გენერირება, მუდმივად იხვეწება, ხდება უფრო ხელმისაწვდომი და მარტივი გამოსაყენებელი. გასული წლის განმავლობაში, ახალი ტექნოლოგიები გამოიყენეს თექვსმეტ ქვეყანაში საზოგადოების ეჭვის დასათესად, ოპონენტების შეურაცხყოფისთვის ან საჯარო დებატებზე გავლენის მოხდენის მიზნით.

მოხსენებაში ნახსენებია ოპერაცია ორმაგი, რომლის დროსაც რუსეთის სახელმწიფო ან სახელმწიფოსთან დაკავშირებულმა სუბიექტებმა მიბაძეს გერმანულ, იტალიურ, ამერიკულ, ბრიტანულ და ფრანგულ მედიას ევროპული სანქციების და უკრაინელი ლტოლვილების შესახებ ცრუ და შეთქმულების თეორიების გავრცელებით.

კიდევ ერთი მაგალითია ვენესუელის სახელმწიფო მედიის მიერ სოციალური მედიის გამოყენება ახალი ამბების წამყვანების ვიდეოების დასამზადებლად და გასავრცელებლად მოქმედი საერთაშორისო ინგლისურენოვანი არხიდან, რომელიც ავრცელებს პრო-სამთავრობო იდეებს.

ხელოვნური ინტელექტის საშუალებით მანიპულირებული კონტენტი ასევე გამოიყენება შეერთებულ შტატებში არჩევნებში ოპონენტების შეურაცხყოფისთვის. ყოფილი პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ფლორიდის გუბერნატორის რონ დესანტისის კამპანიებთან დაკავშირებული ანგარიშები აქვეყნებდნენ ვიდეოებს ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული კონტენტით, რათა შეარყიონ ერთმანეთის იმიჯი. ანალოგიურად, 2023 წლის თებერვალში, AI-ს მიერ გენერირებული მანიპულაციური ვიდეო ჯო ბაიდენის ტრანსფობიურ კომენტარებში სწრაფად გავრცელდა სოციალურ მედიაში. ითვლება, რომ იგი შეიქმნა ბაიდენის დისკრედიტაციისთვის იმ ამომრჩევლებში, რომლებიც მხარს უჭერენ ტრანსგენდერთა უფლებებს.

Freedom House-ის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ თუნდაც ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული ინფორმაციის არასანდოობა აშკარა და სწრაფად გამოაშკარავდეს, მისი შექმნის ფაქტი შეიძლება გავლენა იქონიოს საინფორმაციო სივრცეზე. ის ძირს უთხრის საზოგადოების ნდობას დემოკრატიული პროცესების მიმართ, მოუწოდებს აქტივისტებსა და ჟურნალისტებს თვითცენზურისკენ და ჩუმად აგდებს ინფორმაციის სანდო წყაროებს.

მოხსენების ავტორები ასევე აღნიშნავენ, რომ ბევრმა კომპანიამ, როგორიცაა OpenAI და Google, დააინსტალირა დაცვა მათი ჩეთბოტების აშკარა მავნე გამოყენების შესამცირებლად. მაგრამ თავდამსხმელებმა მოახერხეს თავდაცვის მექანიზმების დაძლევა და ყალბი, დისკრიმინაციული ან შეურაცხმყოფელი ტექსტების შექმნა. მკვლევარების აზრით, AI-ზე დაფუძნებული დეზინფორმაციული კამპანიების საშიშროება გაიზრდება, რადგან თავდამსხმელები უსაფრთხოების მექანიზმების გვერდის ავლით ახალ გზებს შეიმუშავებენ.

ამერიკის ხმის რუსულ სამსახურთან ინტერვიუში, Freedom House-ის ტექნოლოგიებისა და დემოკრატიის კვლევის ანალიტიკოსმა და მოხსენების ერთ-ერთმა ავტორმა გრანტ ბეიკერმა აღნიშნა:

„ამ ბოლო დროს დიდი იმედი გაჩნდა, რომ ტექნიკური კომპანიები თავად შეძლებენ შინაარსის რეგულირებას. ჩვენ მხარს ვუჭერთ მარეგულირებელი ჩარჩოს აუცილებლობას, რომელიც არეგულირებს ხელოვნური ინტელექტის შექმნას და გამოყენებას, იცავს ადამიანის უფლებებს ონლაინ და გაზრდის გამჭვირვალობას ასეთი სისტემების შემუშავებასა და გამოყენებაში.”

ანალიტიკოსი თვლის, რომ ამგვარმა საკანონმდებლო ბაზამ შეიძლება მისცეს მარეგულირებლებს და სასამართლო სისტემას შესაძლებლობა განახორციელონ ხელოვნური ინტელექტის განვითარებაზე დამოუკიდებელი ზედამხედველობა, რათა შემცირდეს მისი გამოყენების პოტენციური ზიანი.

Source link