კავშირი აფრიკის მტვრის უფრო გახშირებულ და ხანგრძლივ წარმოქმნას კლიმატის ცვლილებასთან და მის კომბინაციას ჰაერის დაბინძურებასთან, ასევე ჰაერის ხარისხის გაუარესებას შორის უმეტეს ქვეყნებში, მათ შორის საბერძნეთში და ამის მიზეზები – ეს არის საკითხები, რომლებიც გაანალიზებულია. EPT პროგრამაში “პირველთან ევროპასა და მსოფლიოში”.
გადაცემის სტუმარი იყო დემოსთენეს სარიგიანისი, ქიმიური ინჟინერი, თესალონიკის არისტოტელეს უნივერსიტეტის გარემოსდაცვითი ინჟინერიის პროფესორი და ეროვნული კვლევის ფონდის პრეზიდენტი/დირექტორი.
ცოტა ხნის წინ საბერძნეთის მთელი ტერიტორია ტოქსიკურმა ღრუბელმა მოიცვა, რომელიც აერთიანებდა საჰარის მტვერს სახიფათო ტოქსიკურ ნივთიერებებთან და მძიმე ლითონებთან იმ ტერიტორიების დაბინძურებული ჰაერიდან, რომლებშიც იგი გადიოდა. ქვეყნის მოსახლეობამ ეს კოქტეილი დაახლოებით ერთი კვირის განმავლობაში შეისუნთქა დიდი დაცვის გარეშე, რადგან არ იყო სრული ინფორმირებულობა და ინფორმაცია ამ ფენომენის საშიშროების შესახებ, რომელიც, სავარაუდოდ, წელს კიდევ რამდენჯერმე განმეორდება.
აფრიკული მტვერი, კომბინირებული ჰაერის დამაბინძურებლებთან მრეწველობისა და ავტომობილებიდან, ყვავილის მტვერთან და არანორმალურად მაღალ ტემპერატურასთან, ქმნის ექსტრემალურ პირობებს, რომელიც გავლენას ახდენს ყველას, განსაკუთრებით დაუცველ ჯგუფზე. უკვე მრავალი წელია, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია აქვეყნებს მონაცემებს ჰაერის დაბინძურების ღირებულების შესახებ ავადობისა და სიკვდილიანობის მაჩვენებლების მიხედვით. საერთო ჯამში, ჰაერის დაბინძურება უფრო მეტ ადამიანს კლავს, ვიდრე შიდსი და მალარია ერთად.
ექსპერტების შეფასებით, ჰაერის დაბინძურება წელიწადში დაახლოებით 7 მილიონ ადამიანს კლავს და ყოველ 5 წამში კვდება. საბერძნეთი მსოფლიო რეიტინგში 51-ე ადგილზეაშორს არის სტანდარტული ქვეყნების მიღწევა.
აფრიკული მტვერი და რა შეიცვალა
ბ-ნი სარიგიანისი გადაცემაში იკვლევს, თუ როგორ იმოქმედა ატმოსფეროში აფრიკულმა მტვერმა, რომელიც საუკუნეების მანძილზე კარგად ცნობილ და განმეორებით ფენომენს განიცდიდა კლიმატის ცვლილებამ. ის ასევე განმარტავს, რომ გარდა იმ ნაწილაკებისა, რომლებსაც შეიცავს აფრიკული მტვერი, მათ შორის ლითონების პროპორცია ნიადაგის შემადგენლობის გამო, საიდანაც ის ამოდის, პათოგენური მიკროორგანიზმების გადატანა დამატებით რისკებს უქმნის, რადგან ნაწილაკები შთანთქავს დამაბინძურებლებს იმ ტერიტორიებიდან, სადაც ისინი გაივლის. უნდა აღინიშნოს, რომ აფრიკული მტვერი არის ქარის მინერალური მტვერი საჰარის უდაბნოდან, რომელიც მოიცავს ცხრა მილიონი კვადრატული კილომეტრის ფართობს. ამრიგად, საჰარა არ არის მხოლოდ ყველაზე ვრცელი უდაბნო მსოფლიოში, მაგრამ ასევე მსოფლიოში ყველაზე დიდი მტვრის წყარო, ქარის მიერ გადატანილი ბუნებრივი პროცესების შედეგად, როგორიცაა ქარიშხალი. ამ მიზეზების გამო, პროფესორი სარიგიანისი გვირჩევს, იმ დღეებში, როდესაც ეს ფენომენი პიკს აღწევს, ატაროს ნიღაბი გარეთ და გამოიყენოს ჰაერის სადეზინფექციო საშუალებები შენობაში.
ტრანსპორტის წვლილი, განსაკუთრებით საგზაო
პროგრამა ასევე განიხილავს, დაჩრდილა თუ არა ზოგადი დებატები კლიმატის ცვლილების შესახებ ქვეყნებსა და ქალაქებში ჰაერის დაბინძურების სპეციფიკურ პრობლემებზე და მათ ჯანმრთელობაზე პირდაპირ შედეგებზე.
ბოლო წლებამდე, ტიპიურ ქალაქში, მრეწველობა იყო პასუხისმგებელი ჰაერის დაბინძურების 50%-ზე, ტრანსპორტი 35%-ზე, ხოლო შინამეურნეობები 15%-ზე. თუმცა, 1990 წლიდან ევროპული ტრანსპორტიდან გამონაბოლქვი გაიზარდა მეოთხედზე მეტით. Transport & Environment (T&E) მიერ ბოლოდროინდელი ანალიზი აჩვენებს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ სხვა წყაროებიდან ემისიები უკვე მცირდება, ტრანსპორტიდან გამონაბოლქვი კვლავ იზრდება. ევროპას სერიოზულად უნდა მოეკიდოს სატრანსპორტო გამონაბოლქვის დაძლევა, თუ მას სურს მიაღწიოს CO2-ისგან თავისუფალ დონეს და მის ფარგლებს გარეთ. თანამედროვე კლიმატის კვლევის თანახმად, ევროპული ტრანსპორტის წილმა შეიძლება მიაღწიოს ემისიების 44%-ს 2030 წლისთვის, თუ ცვლილებები არ იქნება არა მხოლოდ პოლიტიკაში, არამედ ჩვენს ჩვევებშიც.
სატრანსპორტო გამონაბოლქვის ძირითადი წყაროა ბენზინი და დიზელის მანქანები, რომლებიც შეადგენს 40%-ზე მეტს, ხოლო მანქანებზე დამოკიდებულება გაიზარდა 1990-იანი წლებიდან, მეტი გზატკეცილის მშენებლობისა და ავტოპარკის ზრდის წყალობით. საერთაშორისო ავიაცია – მისი ემისიები გაორმაგდა ბოლო 30 წლის განმავლობაში – და გადაზიდვები სულ უფრო მეტად უწყობს ხელს ჰაერის დაბინძურების პრობლემას. და ყველა ამ მზარდი ტენდენციების ფონზე, კონტრტენდენცია მხოლოდ ახლახან გამოჩნდა ავტო გამონაბოლქვის კუთხით, რადგან ელექტრო მანქანების რაოდენობა იზრდება. თუმცა, ტრანსპორტი და გარემო (T&E) ანალიზი კლიმატის რეგულაციების გავლენის შესახებ ევროპა სატრანსპორტო ემისიებთან ბრძოლა აჩვენებს, რომ 2040 წელს ისინი შეამცირებენ ტრანსპორტის ემისიას მხოლოდ 25%-ით 1990 წელთან შედარებით, ხოლო 2050 წელს 62%-ით.
მიკრონაწილაკების როლი
ნაწილაკები ჩვენი დროის ერთ-ერთი მთავარი დამაბინძურებელია და უფრო მეტ გავლენას ახდენს მოსახლეობაზე, ვიდრე ნებისმიერი სხვა დამაბინძურებელი. ისინი წარმოიქმნება სხვადასხვა კატეგორიის წყაროებიდან და აქვთ მორფოლოგიური, ქიმიური და ფიზიკური მახასიათებლების ფართო სპექტრი. როგორც ბ-ნი სარიგიანისი განმარტავს, ისინი კლასიფიცირდება მათი აეროდინამიკური დიამეტრის მიხედვით PM10 (აეროდინამიკური დიამეტრი 10 მიკრონზე ნაკლები) და PM2.5 (აეროდინამიკური დიამეტრი 2,5 მიკრონზე ნაკლები). PM10 ნაწილაკებს შეუძლიათ ფილტვებში ღრმად ჩაკვრა და კიდევ უფრო მცირე და მავნე PM2.5 ნაწილაკებს შეუძლიათ შეაღწიონ მათში და შევიდნენ სისხლში. ნაწილაკების დამაბინძურებლების ქრონიკული ზემოქმედება ზრდის გულ-სისხლძარღვთა და რესპირატორული დაავადებების, ასევე ფილტვის კიბოს განვითარების რისკს.
სუფთა ჰაერს მსოფლიოში მხოლოდ 7 ქვეყანა სუნთქავს
შვეიცარიული ორგანიზაციის IQAir-ის მიერ ჩატარებული გლობალური კვლევის შედეგები, რომელიც აგროვებს მონაცემებს მთელს მსოფლიოში 30 000 მონიტორინგის სადგურიდან ჰაერის ხარისხის შესახებ, რომელსაც ჩვენ ვსუნთქავთ, გულდასაწყვეტია. 134 ქვეყნიდან, სადაც კვლევა ჩატარდა, მხოლოდ შვიდი აკმაყოფილებდა მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიერ დადგენილ ჰაერის ხარისხის საერთაშორისო სტანდარტებს. ქვეყნების აბსოლუტურ უმრავლესობას აქვს მაჩვენებლები საბაზისო მაჩვენებელზე ბევრად დაბალი, რაც იმას ნიშნავს, რომ ჰაერის დაბინძურება არის იმ დონეზე, რაც იწვევს ჯანმრთელობის სერიოზულ პრობლემებს და საბოლოოდ 7 მილიონ სიკვდილს წელიწადში, როგორც ზემოთ აღინიშნა.
შვიდი ქვეყანა, სადაც ჰაერის ხარისხი აკმაყოფილებს სტანდარტებს, არის ავსტრალია, ესტონეთი, ფინეთი, გრენადა, მავრიკი, ისლანდია და ახალი ზელანდია. ყველაზე დაბინძურებული ქვეყანაა პაკისტანი, ხოლო ინდოეთი, ტაჯიკეთი და ბურკინა-ფასო ამთავრებენ მსოფლიოში ყველაზე უარესი ჰაერის დაბინძურების მქონე ქვეყნებს. მაგრამ არის ცვლილებები: კანადა, რომელიც დიდი ხანია იყო ყველაზე სუფთა ჰაერის მქონე ქვეყნებს შორის, ახლა მკვეთრად გაუარესდა მისი ხარისხი ბოლო წლებში ტყის დიდი ხანძრების გამო. და ჩვენმა ქვეყანამ, რომელიც მსოფლიოში არადამაკმაყოფილებელ 51-ე ადგილზეა, დაუყოვნებლივ უნდა გამოიჩინოს ინტერესი ამ პრობლემის მიმართ.
Რა შეიძლება გაკეთდეს
როგორ გავაერთიანოთ კლიმატის კრიზისთან ბრძოლის პოლიტიკა და სუფთა ჰაერის უზრუნველსაყოფად იქ, სადაც ვცხოვრობთ? ამჟამად მიმდინარეობს ძალისხმევა ჰაერის დაბინძურებასთან საბრძოლველად ცენტრალურ და რეგიონულ დონეზე პოლიტიკური გადაწყვეტილებების მეშვეობით. ორგანიზებული საერთაშორისო ძალისხმევა დაიწყო კიოტოს პროტოკოლით (შეთანხმებული 1997 წელს), მაგრამ არასრული დარჩა. ევროკავშირის დონეზე, უკვე 1990-იან წლებში, მანქანებში დაინერგა კატალიზური გადამყვანები, რომლებიც სათანადო ფუნქციონირებისა და ჩანაცვლებისას ხელს უშლიან შიდა წვის ძრავებით წარმოქმნილი აირების და ოქსიდების გამოყოფას, აგრეთვე იონიზაციას მძიმე ინდუსტრიის ბუხრებში. რაც 90%-ით ამცირებს მავნე აირების გამოყოფას.
თუმცა, ბ-ნი სარიანისი მიიჩნევს, რომ ეს ყველაფერი აღარ არის საკმარისი და საჭიროა შემდგომი მოდერნიზებული ღონისძიებები ადგილობრივი ჰაერის დაბინძურების წინააღმდეგ საბრძოლველად კლიმატის ცვლილების მიზნებთან დაკავშირებით. როგორც პრობლემის ერთ-ერთი გადაწყვეტა, ის სთავაზობს ტელემუშაობის რაოდენობის გაზრდას.
More Stories
შავი გედი მდინარე ევროსის დელტაში
დიდ პარასკევს ამინდი ცუდი იქნება
კრეტა "რხევა" – ორი მიწისძვრა დღეს დილით