ევროპა აფასებს თავის თავდაცვით შესაძლებლობებს და აცოცხლებს გაწვევას

უკრაინაში სრულმასშტაბიანი ომის დაწყებამ აიძულა ევროპა დიდი ყურადღება მიექცია თავდაცვის შესაძლებლობებზე და აღედგინა სამხედრო სავალდებულო სამსახური.

როგორ შევაფასოთ ასეთი ნაბიჯის მიზანშეწონილობა? ნიშნავს თუ არა გაწვევა: ცუდად გაწვრთნილი, არამოტივირებული ახალგაზრდების გაგზავნას ბრძოლაში, თუ შეუძლია მას სამოქალაქო მოვალეობის სტიმულირება და ევროპის დაცვაში დახმარება? ბევრმა დასავლურმა ქვეყანამ დაიწყო კითხვა, არის თუ არა გაწვევა უსაფრთხოების პრობლემების გადაწყვეტა. აქ ერთი პასუხი არ არის და ზოგჯერ მწვავე დებატები იბადება ამ თემაზე.

აგვისტოში ლიტვამ, ისევე როგორც დანიამ, გამოაცხადა გაწვევის გახანგრძლივების გეგმები. ბრიტანელმა და გერმანელმა პოლიტიკოსებმა სამხედრო სავალდებულო სამსახურის აღდგენის წინადადება გამოთქვეს. მაგრამ რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს მის აღორძინებას ევროპისთვის? იქნება ეს კონტრპროდუქტიული თუ დაეხმარება რეგიონის დაცვას? ვინჩენცო ბოვე, უორვიკის უნივერსიტეტის პოლიტიკური მეცნიერების პროფესორი, ამბობს, ციტატები euronews:

„ევროპის შეიარაღებული ძალები, განსაკუთრებით რუსეთთან საზღვარზე მყოფი, ახლა ხვდებიან, რომ მათ არ ჰყავთ საკმარისი პერსონალი. ისინი აშკარად ხედავენ გაწვევას, როგორც ამ პრობლემის გადაწყვეტას. არის თუ არა ეს კარგი იდეა პოტენციალის შეკავების თვალსაზრისით. რუსეთის შემოჭრა, რა თქმა უნდა, არ ვიცით“.

ექსპერტი მიუთითებს რეგულარულ ჯარებთან შედარებით გაწვეული ჯარების ეფექტურობის შესახებ მონაცემების ნაკლებობაზე. თანამედროვე ომის სირთულიდან გამომდინარე, ბოვეს ეჭვობს, რომ ახალწვეულებს მოკლე დროში შეუძლიათ ადეკვატურად გაწვრთნილი მოწინავე ტექნოლოგიებისა და ტაქტიკის გამოყენებაში. ის განმარტავს:

“ნახეთ, რა ხდება ახლა რუსეთში წვევამდელებთან. ისინი არ არიან დიდი მოტივირებულები. ახალგაზრდებს აიძულებენ იმუშაონ. უმეტესობა სხვა რამეს ამჯობინებს”.

ვაგნერის ყოფილმა დაქირავებულმა განუცხადა Euronews-ს ივლისში, რომ უკრაინაში მსახურობისას, მისი ერთ-ერთი მთავარი მოვალეობა იყო იმის უზრუნველყოფა, რომ რუსი წვევამდელები, რომლებიც „ძლივს 21 წლის იყვნენ“, არ გაქცეულიყვნენ, რადგან ისინი ძალიან ერიდებოდნენ ბრძოლას.

სამხედრო სავალდებულო სამსახურის არაეფექტურობასთან დაკავშირებული ეკონომიკური პრობლემების გარდა, ბოვემ, ირონიით, ასევე აღნიშნა ეთიკური მოსაზრებები, რომლებიც დაკავშირებულია გამოუცდელი მშვიდობიანი მოქალაქეების ბრძოლაში გაგზავნასთან:

“სამი წელი არ არის საკმარისი ომის საფუძვლების სწავლებისთვის. ძირითადი იარაღის გამოყენებაც კი დიდ მომზადებას მოითხოვს. ზოგიერთი ქვეყანა საუბრობს სამთვიან პროგრამებზე. ეს არაფერია. ისინი არც კი ისწავლიან მისალმებას.”

ლიტვამ, რომელიც ესაზღვრება რუსეთის კალინინგრადის რეგიონს, ახლახან დაიწყო სამხედრო გაწვევის სისტემის რეფორმის პროექტის შემუშავება, რომელიც საზღვარგარეთ მცხოვრები და სწავლის მქონე ადამიანების მოწვევას შეძლებს. რეფორმის ერთ-ერთი ვარიანტია ყოველთვიურ სასწავლო ბანაკებზე წვევამდელების ნებაყოფლობითი დაქირავება ყოველ ზაფხულს სამი წლის განმავლობაში. თეორიულად, ისინი მზად უნდა იყვნენ ბრძოლისთვის.

ლიტვის გარდა, სამხედრო სავალდებულო სამსახური, ამა თუ იმ ფორმით, ახლა არსებობს დანიაში, ნორვეგიაში, შვედეთში, ფინეთში, ავსტრიაში, ლატვიაში, საბერძნეთსა და ესტონეთში, მეომარ ქვეყნებში, უკრაინასა და რუსეთში.

სხვა ექსპერტები, თუმცა დათქმებით, პროექტის მომხრენი არიან. აკრიტიკებს “შემსრულებელ აქტებს”, სადაც “ყოველი კაცი და ქალი იძულებულია ჯარში წავიდეს”, თქვა ელიზაბეტ ბრაუმ American Enterprise Institute-დან. euronewsრომ სელექციურ სისტემებს შეუძლიათ „ნამდვილად კარგად იმუშაონ“. მან მოიყვანა “წარმოუდგენლად წარმატებული” ნორვეგიის მაგალითი, სადაც მოქალაქეები მასობრივად იწვევენ, მაგრამ მხოლოდ 30%-დან 50%-მდე ირჩევენ სამხედრო წვრთნას:

„საუკეთესო და ყველაზე ჭკვიანები ჯარში ხვდებიან, გარდა ამისა, ჯარში ყოფნა რეკრუტის რეზიუმეზე წვრილმანია და არჩევა პრესტიჟის ნიშანია“.

2015 წელს ნორვეგია გახდა პირველი ევროპული ქვეყანა, რომელმაც შემოიღო სავალდებულო სამხედრო სამსახური როგორც მამაკაცებისთვის, ასევე ქალებისთვის. ამასთან, ქვეყანაში კვლავ შემორჩენილია პროფესიონალი სამხედრო მოსამსახურეები, რომლებიც ქმნიან მის თავდაცვის საფუძველს. ქალბატონმა ბრაუმ ასევე გააფრთხილა გაწვევის შესახებ:

“ჯარებს უნდა ჰქონდეთ მნიშვნელოვანი უნარები. კრემლს არ შეაშინებს გაწვევის არასათანადო მოდელი, როდესაც ახალგაზრდა კაცები და ქალები ყაზარმებში უსაქმურები სხედან. გაწვეული მშვიდობიანი მოქალაქეები შეიძლება გამოიყენონ არა მხოლოდ თავდაცვაში. ქვეყნის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა მხოლოდ არ არის. შეიარაღებული ძალები “ეს არის საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, ინფრასტრუქტურის დაცვა და ჯანდაცვა. ახალგაზრდების გაწვევა შესაძლებელია ჯარში, როცა საჭიროა, რათა დაეხმაროს ქვეყნის დაცვას კრიზისებისა და კატასტროფებისგან. იმდენი საზოგადოებრივი პრობლემაა, რომელსაც მარტო სახელმწიფო ვერ გადაჭრის.”

საფრანგეთში 2019 წელს ამოქმედდა „რბილი“ გაწვევის ფორმა: ახალგაზრდებს ნებაყოფლობით საჯარო სამსახურს სთავაზობენ. მაკრონმა თავის პროექტს უწოდა პატრიოტიზმისა და სოციალური ერთიანობის ხელშეწყობის გზა, თუმცა ოპონენტები ამბობენ, რომ ის თანხებს უფრო ფართო განათლების სისტემაში გადაიტანს. ზოგიერთი კვლევა აჩვენებს, რომ წვევამდელებს სამსახურის დასრულებისას უმუშევრობის პრობლემა უფრო მეტად ექმნებათ. გარდა ამისა, არსებობს ეჭვი, რომ შეძენილი უნარები შეიძლება გადავიდეს სხვა ინდუსტრიებში ან თუნდაც დაეუფლონ.

ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც ევროპა სამხედრო გაწვევას მიმართავს, არის ის, რომ ჯარში გაწვევის ჩვეულებრივი მეთოდები არ მუშაობს. გერმანიის არმია, მაგალითად, ვერ ახერხებს ახალი ჯარისკაცების გადაბირებას, მიუხედავად უკრაინის ომის პირობებში მისი გაძლიერების მასიური ინიციატივისა, რომელიც აგვისტოში გამოაცხადა ქვეყნის თავდაცვის სამინისტრომ. რატომ არ სურთ ხალხს მომსახურება, გაუგებარია.

ექსპერტები ამტკიცებენ, რომ სამხედროებს არ შეუძლიათ კონკურენცია გაუწიონ კერძო სექტორს ანაზღაურებისა და პირობებით და სამხედრო სამსახური ზოგჯერ რთული და საშიშია. მაგრამ, ბოვეს თქმით, ეს განცხადება ვერ ახსნის რა ხდება ევროპის რეგიონებში, სადაც უმუშევრობის მაღალი დონეა – სამხრეთ იტალიაში თუ ესპანეთში. იქ მშვიდობიან მოსახლეობას ჯერ კიდევ არ სურთ სამსახური. შესაძლოა, სამოქალაქო პირებს არ სურთ ჯარში გაწევრიანება, რადგან ისინი არ იზიარებენ მის „ძირითადი მიზნებსა და ამოცანებს“.

ავღანეთსა და ერაყში დამანგრეველმა ომებმა დიდი ხნის განმავლობაში დატოვა „ნეგატიური“ დამოკიდებულება არმიის მიმართ და ბოვე ეჭვობს, რომ ამ პრობლემის გადასაჭრელად თანხების გამოყოფამ შეიძლება გააუმჯობესოს პროექტი. არსებობს არგუმენტები იმის სასარგებლოდ, რომ გაწვევამ შეიძლება გაზარდოს პატრიოტიზმი და მოსახლეობის მზადყოფნა დაიცვას აგრესორისგან. ელინა რიუტა, ფინეთის წვევამდელთა კავშირის თავმჯდომარე ამბობს:

„ფინეთში გაწვევის სამსახურს დიდი ისტორია აქვს და ფართო მხარდაჭერით სარგებლობს საზოგადოებაში. რუსული საფრთხე ყოველთვის იყო ცნობილი ფინეთში, ამიტომ უკრაინის ომი თავისთავად არ ცვლის მდგომარეობას გაწვევის სამსახურის შესახებ, არამედ ხაზს უსვამს მის მიზანშეწონილობას. წვევამდელთა შორის ქვეყნის დასაცავად და მთელი მოსახლეობის სურვილი ახლა ყველაზე მაღალია“.

ბოვისა და მისი კოლეგების რიკარდო დი ლეოსა და მარკო ჯიანის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ გაწვევამ შეიძლება შექმნას უფსკრული ხალხსა და მათ მთავრობას შორის. ბოვე ამბობს:

„გაწვევა აიძულებს ადამიანებს იდენტიფიცირებას შეიარაღებულ ძალებთან, მაგრამ მათ მიმართ ლოიალობა ეწინააღმდეგება ლოიალობას სხვა დემოკრატიული ინსტიტუტების მიმართ, რაც ხალხს ნაკლებად ენდობა ხელისუფლების მიმართ. თუ გაწუხებთ მზარდი მანძილი ახალგაზრდა თაობასა და სახელმწიფოს შორის, მაშინ გაწვევა არის – ეს არ არის ვარიანტი. ეს რეალურად კონტრპროდუქტიულია.”

Source link