მინიმუმ 100 წლამდე სიცოცხლისთვის ჯანსაღი ჩვევები საკვანძოა, მაგრამ მხოლოდ გარკვეულ მომენტამდე, როგორც ჩანს. უფრო და უფრო მეტი კვლევა აჩვენებს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია გენები სიბერემდე სიცოცხლისთვის.
ჩვევები, როგორიცაა საკმარისი ძილი, ვარჯიში და ჯანსაღი დიეტა, დაგეხმარებათ თავიდან აიცილოთ დაავადებები და იცხოვროთ უფრო დიდხანს, მაგრამ როდესაც საქმე ეხება 90 წელს გადაცილებულ ცხოვრებას, მეცნიერები ამბობენ, რომ გენები არის მთავარი ფაქტორი. „ზოგიერთი ფიქრობს, რომ თუ იკვებება და ივარჯიშებს სწორად, 150 წლამდე იცოცხლებს. მაგრამ ეს ასე არ არის“, ამბობს რობერტ იანგი, რომელიც ხელმძღვანელობს არაკომერციული სამეცნიერო ორგანიზაციის Gerontology Research Group-ის მკვლევართა ჯგუფს.
„90 წლამდე ცხოვრების უნარის დაახლოებით 25 პროცენტი გენეტიკაზეა დამოკიდებული“, ამბობს ბოსტონის უნივერსიტეტის მედიცინის პროფესორი თომას პერლსი. პერლსი არის New England Centenarian Study-ის დირექტორი, რომელიც 1995 წლიდან აკვირდება ასწლეულებსა და მათ ოჯახებს. მისი შეფასებით, 100 წლამდე სიცოცხლე 50%-ით არის დამოკიდებული გენეტიკურ ფაქტორებზე, ხოლო 106 წლამდე სიცოცხლის შემთხვევაში გენეტიკური ფაქტორები გავლენას ახდენს 75%-ზე.
ვინ ცოცხლობს 100 წლამდე?
ბოლო წლებში შეერთებულ შტატებში გაიზარდა ასწლეულების რიცხვი. სიცოცხლის ხანგრძლივობის შემცირების მიუხედავად, რომელიც 2021 წელს 76,4 წლამდე შემცირდა, პერლსის შეფასებით, მოსახლეობის დაახლოებით 20%-ს აქვს გენეტიკური სტრუქტურა, რომელიც საშუალებას მისცემს მათ იცხოვრონ 100 წლამდე, თუ ისინი ჯანსაღი ცხოვრების წესს წარმართავენ.
დღეს, ადამიანები, რომლებიც 100 წელს აღწევენ, არა მხოლოდ უფრო მეტხანს ცოცხლობენ, არამედ მტკიცებულებები აჩვენებს, რომ მათ შეუძლიათ თავიდან აიცილონ ან დააგვიანონ ასაკთან დაკავშირებული დაავადებები, როგორიცაა კიბო, დემენცია და გულის დაავადებები, ვიდრე ზოგადად მოსახლეობა. ახალი ინგლისის საუკუნოვანი კვლევის მონაწილეთა შორის, 15% იყო ადამიანები, რომლებსაც არ ჰქონდათ დაავადების ნიშნები 100 წლის ასაკში და დაახლოებით 43%-ს არ განუვითარდა ასაკთან დაკავშირებული დაავადება 80 წლამდე.
გენების როლი
მკვლევარებმა გამოავლინეს გარკვეული გენები და მათი კომბინაციები, რომლებიც ასოცირდება ხანგრძლივობასთან, როგორიცაა აპოლიპოპროტეინის E გენის სახელით ცნობილი ვარიანტის არსებობა სახელწოდებით “e2”. ითვლება, რომ ის ხელს უწყობს ალცჰეიმერის დაავადებისგან დაცვას. თუმცა, ექსპერტები ხაზს უსვამენ, რომ 100-ს გასული ცხოვრებისათვის საჭიროა რამდენიმე გენეტიკური ვარიანტის კომბინაცია, რომელთაგან თითოეულს შედარებით მოკრძალებული გავლენა აქვს.
ნებისმიერ შემთხვევაში, ადამიანებს, რომლებსაც აინტერესებთ რამდენ ხანს შეიძლება იცოცხლონ, უნდა დაიწყონ თავიანთი ოჯახის ისტორიის შესწავლით. ნათესავების დღეგრძელობა სიცოცხლის ხანგრძლივობის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი პროგნოზირებაა. თუ ადამიანის ბევრმა ნათესავმა სიბერემდე იცოცხლა, მაშინ „პოტენციურად თქვენ გაქვთ გაცილებით მეტი შანსი, რომ იგივე მოხდეს თქვენთან“, ამბობს პერლსი.
Ჯანსაღი ჩვევები
ნევროლოგი კლაუდია კავასი 2003 წლიდან აკვირდება 90 წელზე უფროსი ასაკის ადამიანების ჩვევებს კალიფორნიის უნივერსიტეტში ჩატარებული კვლევის ფარგლებში. მან და მკვლევართა ჯგუფმა აღმოაჩინეს კორელაცია ხანგრძლივობასა და ვარჯიშსა და სოციალურ აქტივობას შორის.
“კარგი ინტერპერსონალური ურთიერთობების შენარჩუნება შეიძლება იყოს ჩვენი ჯანმრთელობის შენარჩუნების ერთ-ერთი გასაღები”, – ამბობს ამანდა კუკ მაჰერი, მიჩიგანის უნივერსიტეტის ნეიროფსიქოლოგი და კვლევის წამყვანი ავტორი.
ჰარვარდის მეცნიერებმა ასევე აღმოაჩინეს კავშირი ოპტიმიზმსა და სიცოცხლის ხანგრძლივობას შორის სხვადასხვა რასობრივი და ეთნიკური ჯგუფის ქალებში. ამერიკული გერიატრიული საზოგადოების ჟურნალში გამოქვეყნებული 2022 წლის კვლევის მიხედვით, კვლევის მონაწილეთა შორის ყველაზე ოპტიმისტური ქალების 25% უფრო მეტად იცოცხლებს 90 წლამდე.
Wall Street Journal-ის მასალებზე დაყრდნობით
More Stories
მსხვილი ნაწლავის კიბო: ბავშვებში და მოზარდებში სიხშირის 500%-იანი ზრდა
რატომ უნდა დაამატოთ პატარა თევზი თქვენს დიეტაში
მზის აბაზანების მიღება: რა უნდა იცოდეთ ულტრაიისფერი სხივების შესახებ – რა რისკებია