სიკვდილი ძველ საბერძნეთში – სად წავიდა კარგი და სად წავიდა ცუდი

ძველი ათენელები, სოლონის კანონების მიხედვით, ვალდებულნი იყვნენ ეზრუნათ თავიანთ მოხუც მშობლებზე და ეზრუნათ მათ დაკრძალვაზეც კი.

ნებისმიერი მოქალაქე, რომელიც დაარღვევდა ამ ვალდებულებებს, იხდიდა ჯარიმას და კარგავდა სამოქალაქო უფლებებს, ანუ ითვლებოდა „უსინდისო“, ან ქალაქიდან გაძევებული. უძველესი დროიდან ათენელები და ბერძნები თვლიდნენ, რომ ღმერთები გულუხვად აძლევენ კურთხევას მოკვდავებს და რომ უკვდავ კეთილმსახურთა პატივისცემით, მათ უნდა გამოეყენებინათ ისინი ბოლო შესაძლებლობამდე.

თორემ დიდსულოვან ღმერთებს შეურაცხყოფდნენ. ამიტომ ამ იდეების მიხედვით მათ უნდა დააფასონ, შეიყვარონ და დატკბნენ მიწიერი ცხოვრებით. მათ სიკვდილს პატივისცემით, შიშითა და სევდით უნდა მოეპყრათ, ამიტომ ძველ ბერძნებს ეშინოდათ მიცვალებულების, რომლებიც ითვლებოდნენ „უწმინდურებად“ (გაუწმინდურებულებად). სიკვდილი ფინალია, რადგან ძველ დროში ცოტას სჯეროდა სულის უკვდავების.

ჰომეროსი სულს ყოფს (ზმნიდან psycho > დარტყმა – სუნთქვა (από το ρήμα ψυχω > πνέω – αναπνέω)) მთავარ სულად (სიცოცხლე – სუნთქვა – სუნთქვა ( ζωή -ανάσα – πνοή)) და ბრაზი, რომელიც არის ჩვენი სული. როგორც გონებრივი და სულიერი თვისებების მატარებელი. ჰომეროსის აზრით, სხეული არის ადამიანი, როგორც ასეთი, რომელიც ცვდება სიკვდილის შემდეგ. სული სიკვდილის შემდეგ ხდება ფერმკრთალი, უსარგებლო ჩრდილი, რომელიც ტრიალებს ჰადესში, შემდეგ კი ქრება, ქრება. მსგავსი იდეები აქვს არისტოტელესაც, რომელიც ამტკიცებს, რომ ადამიანი არის სხეული და მატერია, სული და სახეობა.

არისტოტელეს აზრით, ფსიქიკა შუალედურ ადგილს იკავებს ადამიანსა და ღმერთს შორის, იბადება და გამოდის სხეულთან ერთად. მხოლოდ გონება მოდის გარედან (“ტირატენ” (“θύραθεν”)), ის არის “სულის უმაღლესი ნაწილი, წინამორბედი და მთავარი, აპლომბური და აპათიური” და არის მატერია.

სულის უკვდავება

დაიცავი სულის უკვდავება ორფიკოსები, პითაგორეელები და პლატონისტები. მათი თეორიები ძალიან ჰგავს სულის გვიანდელ ქრისტიანულ თეორიას. ყველა მათგანისთვის საერთოა მოსაზრება, რომ სული არის „არამატერიალური, ურღვევი და უკვდავი სუბსტანცია“, „რაღაც უხილავი, უსხეულო, უხრწნელი და ღვთაებრივი“ და ამიტომ უკვდავი. მიუხედავად იმისა, რომ სხეული არის „ხილული და რთული, მიწიერი და ადამიანური“, ის, შესაბამისად, მოკვდავი და შესაძლოა მოჩვენებითია (პლატონი და ფაედონი).

სოკრატე ბოლო წუთებში ის გრძნობს, რომ სიკვდილის დროს განიკურნება დაავადებისგან (ანუ სულის დახურვა, ხრწნადი (მოკვდავი) სხეულის შიგნით). ამიტომ ღმერთი ასკლეპიუსისადმი მადლიერების გამოსახატავად კრიტონს ავალებს მის მაგივრად მამლის შეწირვას. იმავე ინტერპრეტაციას, რომლის მიხედვითაც სხეული სულის ციხეა, მხარს უჭერენ ორფიელები. დამახასიათებელია, რომ მათ მიაჩნიათ: „სული დროებით ტოვებს სხეულს ძილის დროს და სამუდამოდ სიკვდილის დროს“. ისინი ასევე საუბრობენ სამართლიანობაზე, მორალურ სიწმინდეზე და დასჯაზე ან გამართლებაზე მომავალ სამყაროში.

ეპიკურეს თვალსაზრისი

წინას საპირისპიროა ეპიკურეს შეხედულება. ეპიკურე იღებს სულის პლატონურ-არისტოტელესეულ დაყოფას ცხენად (სული – anima (ψυχή – anima) და რაციონალური (მიზეზი – animus (νους – animus)). ხრწნადი და მატერიალური.ის ეფუძნება დემოკრიტეს ატომურ თეორიას, ანუ სულს და გონებას განმარტავს, როგორც მატერიის გამოვლინების სიმპტომებს. ეპიკური, სული შედგება სხეულში მიმოფანტული უმცირესი ატომებისგან და სხეულთან ერთად კვდება. საინტერესოა მისი შეხედულება სიკვდილზე:

“… ასე რომ, ყველაზე საშინელი ყველა ბოროტება – სიკვდილი – ჩვენთვის არაფერია. მხოლოდ იმიტომ, რომ სანამ ჩვენ ცოცხლები ვართ, ის არ იარსებებს, ხოლო როდესაც ის გამოჩნდება, ჩვენ არ ვიქნებით. მაშასადამე, სიკვდილს არაფერი აქვს საერთო. ან ცოცხალი, არც მკვდრეთით, რადგან სანამ ცოცხლები ცოცხლები არიან, ის არ არის და მკვდარი არ იქნება ცოცხალი, როდესაც ის გამოჩნდება … “(ეპიკურე, ეპისტოლე მენიკევსისადმი,” ბედნიერების შესახებ”) ς).

ძველი ბერძნული რელიგია დაშვებულია აზრისა და გამოხატვის სრული თავისუფლება, ჰქონდა წმინდა სულიერი შინაარსისა და მაღალი ზნეობრივი ღირებულებების მრწამსი. მაგალითად, ელისეის მინდვრებზე მეფობენ მოკვდავები, რომლებიც გამოირჩევიან თავიანთი სათნოებით სიკვდილის შემდეგ. პირიქით, ჰადესის პირქუშ სასახლეებში ცხოვრობენ მკვდარი მოკვდავები, ისინი, ვინც არ იყენებდნენ თავიანთ თვისებებს და იმ პოტენციალს, რომლითაც ღმერთებმა მათ სიცოცხლეში დააჯილდოვეს.

მათ შორის არის ის, ვინც ცოცხლად აიყვანეს, როგორც ჰომეროსი აღნიშნავს. ანუ ის, ვინც გაიარა ეფემერული ცხოვრება შეუმჩნევლად, ღმერთების საჩუქრების გამოყენების გარეშე. ჰადესის ფსკერზე, ტარტაროსში არიან ისინი, ვინც მძიმე დანაშაული ჩაიდინა. ტანტალი, სიზიფე, დანაეს ქალიშვილები ღმერთების მიერ ისჯებიან და გაუთავებელ ტანჯვას ექვემდებარებიან.

Source link