2022 წელს რუსეთის შეჭრამ შეცვალა უკრაინასთან დაკავშირებული ყველა საერთაშორისო პროცესი და ფენომენი. გამონაკლისი არც დიასპორის – საზღვარგარეთ მუდმივი მცხოვრები უკრაინელების საკითხები იყო.
მილიონობით უკრაინელმა, რომლებმაც ქვეყანა დატოვეს 2022 წლიდან, რადიკალურად შეცვალეს დიასპორის სტრუქტურა და გეოგრაფია. გამოწვევებს ისიც დაემატა, რომ მათთან ერთად დატოვა ბავშვების მნიშვნელოვანი რაოდენობა. მათ შორის მათი იდენტობის შენარჩუნება. უკრაინელთა მსოფლიო კონგრესის პრეზიდენტი პაველ გროდი კიევში ვიზიტის დროს უთხრა „ევროპული სიმართლე“ დიასპორის ახალ როლზე, ომის დროს დახმარებაზე, უკრაინელების ასიმილაციაზე ევროპის ქვეყნებში და მრავალი სხვა.. ქვემოთ მოცემულია ძირითადი თეზისები ჭრის გარეშე.
“მთლიანობაში 25 მილიონზე მეტი უკრაინელი ცხოვრობს უკრაინის ფარგლებს გარეთ. უკრაინული დიასპორა ისტორიაში არასოდეს ყოფილა ასეთი მრავალრიცხოვანი. უფრო ზუსტად, მე მიმაჩნია, რომ ეს რიცხვი 30 მილიონს უახლოვდება და უფრო მეტიც. 25 მილიონი არის კონსერვატიული, გადამოწმებული შეფასება, რომელიც მოიცავს 5-7 მილიონს, ვინც დატოვა უკრაინა სრულმასშტაბიანი შემოჭრის შემდეგ.
ჯამში ემიგრაციის ხუთ ტალღას ვითვლით. ისინი, ვინც 2022 წლის შემდეგ წავიდნენ, მეხუთე ტალღაა. და ძველი უკრაინული დიასპორის პირველი წარმომადგენლები ჩავიდნენ კანადაში, ავსტრალიაში, არგენტინაში, ბრაზილიაში და სხვა ქვეყნებში ჯერ კიდევ მე-19 საუკუნეში. მათი შთამომავლები უკვე ოთხი-ხუთი თაობა უკრაინის ფარგლებს გარეთ ცხოვრობენ, ზოგმა დაივიწყა ენა. და მაინც ხვდებიან, რომ უკრაინელები არიან და ამაყობენ ამით. ახლა კი ვცდილობთ გადავაქციოთ ისინი „პოლიტიკურ დიასპორად“ – ეს არ არსებობდა სრულმასშტაბიან შემოჭრამდე.
საპირისპიროც უნდა ვაღიაროთ – წასულთაგან ბევრმა სრულიად დაკარგა უკრაინულობა და უარი თქვა უკრაინელობაზე. მათი რიცხვის დათვლა შეუძლებელია. ახლა სხვა რამ არის მნიშვნელოვანი – შევინარჩუნოთ უკრაინელები დიდი ომის დროს წასული ადამიანების უმეტესობაში და შევქმნათ პირობები ომისშემდგომი ხალხის სამშობლოში დაბრუნებისთვის.
2022 წლიდან დღემდე 600 ათასი სკოლის ასაკის ბავშვი წავიდა საზღვარგარეთ. აქედან ნახევარზე მეტი, 320 ათასი, უკრაინის სკოლებში მონაწილეობს. ანუ მეორე ნახევარი არ მონაწილეობს უკრაინულ განათლებაში. რატომ?
ბევრი მშობელი თვლის, რომ ამისათვის საჭიროა ერთდროულად ორ სკოლაში სწავლა – მაგალითად, ჩეხურ სკოლაში სიარული მთელი დღის განმავლობაში, შემდეგ კი უკრაინულ სკოლაში სწავლა კიდევ ნახევარი დღე. თუმცა რეალურად ხელისუფლების მხრიდან ასეთი მოთხოვნა არ არსებობს. განათლების სამინისტრო მოითხოვს, რომ ბავშვებმა მხოლოდ სამი საგანი ისწავლონ: ისტორია, ლიტერატურა და ენა. სამინისტრომ ამ მხრივ წესები უკვე გაამარტივა.
ახლა საკითხავია, როგორ ვაცნობოთ უკრაინელი ბავშვების მშობლებსა და ნათესავებს ამ შესაძლებლობის შესახებ – ეს განათლების სამინისტრო ყველა დანარჩენ საგანს აღიარებს. და ეს არ არის მხოლოდ მნიშვნელოვანი. ეს არის დიდი საფრთხე უკრაინის უსაფრთხოებისთვის!
სკოლის და კომუნიკაციის გარეშე ბავშვები დაკარგავენ ენასა და უკრაინულ იდენტობას და აითვისებენ იმ ქვეყნის საზოგადოებას, სადაც ცხოვრობენ. შედეგად, ომის დასრულების შემდეგ, მთელი ეს ოჯახი უკრაინაში არ დაბრუნდება. რადგან დედები, ალბათ, გადაწყვეტენ დარჩეს ახალ გარემოში, რომელსაც ახლა ბავშვი ეკუთვნის.
უფრო მეტიც, ასეთ შემთხვევაში უკრაინას ემიგრაციის კიდევ ერთი ტალღა ელის: დღეს მებრძოლ მამაკაცებს ომის შემდეგ ოჯახთან გაერთიანების სურვილი ექნებათ და ამისთვის იძულებულნი იქნებიან საზღვარგარეთ წავიდნენ. მაგრამ ოჯახებში, სადაც ბავშვები ინარჩუნებენ უკრაინულ იდენტობას, მათი უკრაინაში დაბრუნების შანსი გაცილებით მაღალია.
ამას ნუ შეაფასებთ ევროპის მთავრობები დაინტერესებულია უკრაინელების ასიმილირებითვინც მათ შეაფარა თავი. ამიტომ არის მოთხოვნები, რომ უკრაინელი ბავშვები სწავლობენ იმ ქვეყნის ენაზე, სადაც ისინი ცხოვრობენ – გერმანულად და ა.შ.
ამავდროულად, სიტყვით, ევროპული ქვეყნის ხელისუფლების წარმომადგენლები ამბობენ პოლიტიკურად კორექტულ რაღაცეებს: ისინი ამბობენ, რომ ჩვენ გვინდა უკრაინელები დაბრუნდნენ უკრაინაში და მონაწილეობა მიიღონ ომის შემდგომ რეკონსტრუქციაში, მაგრამ სანამ ჩვენთან ცხოვრობენ, უნდა იგრძნონ. თითქოს ეკუთვნიან, სახლში. ამიტომ გვინდა, რომ მათ ჩვენს ენაზე ისწავლონ, რათა ინტეგრირება შეძლონ. მე არ ვარ ინტეგრაციის წინააღმდეგი, მაგრამ ასიმილაციის მიმართ დიდი დათქმაა.
თუმცა, უნდა აღინიშნოს, რომ ინტეგრაცია ასიმილაციის გარეშე შესაძლებელია. მე კანადურ საზოგადოებაში ვარ ინტეგრირებული, მაგრამ ეს არ მიშლის ხელს, რომ თავი უკრაინელად მივიჩნიო. უკრაინელი დარჩენა ნიშნავს უფრო მეტს, ვიდრე უბრალოდ სკოლაში ონლაინ სწავლას. ჩვენ გვჭირდება ინსტიტუტები, რომლებიც ასწავლიან ბავშვებს, როგორც შეგნებულ უკრაინელებს.
ჩემს პირად მაგალითს მოგიყვან. ჩემი მშობლები მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ კანადაში წავიდნენ ემიგრაციაში და იქ უკრაინული ცხოვრებით ცხოვრობდნენ, იმის წყალობით, რომ კანადელმა უკრაინელებმა შექმნეს ეს შესაძლებლობა. იყო უკრაინული ეკლესიები, კულტურული ცენტრები და ახალგაზრდობის ცენტრები. არსებობს უკრაინული სტუდენტური ორგანიზაციები და კულტურული ორგანიზაციები კანადაში, აშშ-სა და ავსტრალიაში (თუმცა იქაც მეტი მათგანია საჭირო).
მაგრამ ევროკავშირისადაც ახლა უკრაინელების დიდი ნაწილია, ეს ინფრასტრუქტურა არ არსებობს. მათი მშენებლობა ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი მიზანია. ევროპული სახელმწიფოები არასოდეს ჩათვლიან თავის ამოცანად უკრაინელების იდენტობის შენარჩუნება. თუ ამის იმედი გვაქვს, საკუთარ თავს ვიტყუებთ. ისინი ამას არ გააკეთებენ.
შესაძლოა იყოს პოლიტიკური განცხადებები უკრაინული თემის მხარდასაჭერად. მათ შეუძლიათ უზრუნველყონ სივრცე, თუ ჩვენ ვითხოვთ ამ დახმარებას. მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ მაშინ იქნება შესაძლებელი, თუ იქნება ჩვენი ინიციატივა, თუ დავამტკიცებთ, რომ ჩვენ თვითონ გვჭირდება. და საუბარია არა უკრაინის სახელმწიფოს ინიციატივაზე, არამედ თემებზე, თავად ხალხზე.
უკრაინელები ბავშვებთან ერთად სადღაც ევროკავშირის ქვეყნებში არ უნდა დაელოდონ, რომ ვინმემ მოაწყოს საბავშვო ბაღი: თავად შექმენით იგი. თუ გინდა უკრაინულ ეკლესიაში წასვლა, ააშენე უკრაინული ეკლესია.
საზღვარგარეთ უკრაინელებს დიდი პოტენციალი აქვთ, გახდნენ პოლიტიკური ძალა. მე მოვიყვან ებრაელ ხალხს. მსოფლიოში უკრაინელებზე ნაკლები ებრაელები არიან, მაგრამ ბევრ ქვეყანაში ისინი უზარმაზარ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ ძალას წარმოადგენენ. რატომ ვერ მივაღწევთ იგივე შედეგს?
რეცეპტი იმაში მდგომარეობს, რომ ზედიზედ ასეული წლის განმავლობაში ისინი ზრდიან შვილებს, როგორც შეგნებულ ებრაელებს. მათ აქვთ საკუთარი სკოლები და სინაგოგები. ისინი იკრიბებიან და ეხმარებიან ერთმანეთს ბიზნესში. და ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენ, უკრაინელებმაც თავი სრულიად უკრაინულად ვიგრძნოთ.
ა უკრაინელი არ არის მხოლოდ შეხვედრებზე სიარული, ნაქარგი პერანგების ჩაცმა და კარგი უკრაინული სიმღერების სიმღერა. და, პირველ რიგში, თქვენ უნდა იყოთ პოლიტიკურად აქტიური, ჩაერთოთ პოლიტიკურ პროცესებში უკრაინის სასარგებლოდ.
რა თქმა უნდა, საზღვარგარეთ ბევრი უკრაინელი უკვე ეხმარება სახელმწიფოს. ეს მოიცავს შემოწირულობების შეგროვებას ჰუმანიტარული საჭიროებებისთვის და უკრაინის შეიარაღებული ძალებისთვის იმ ქვეყნებში, სადაც ისინი ცხოვრობენ. ახლა ამის წყალობით უკვე შეგროვდა მილიარდობით დოლარი, შემოწირულია უამრავი დახმარება – ჯავშანჟილეტებიდან დაწყებული თვითმფრინავებით დამთავრებული. უკრაინელები უცხოეთშიც ეხმარებიან პოლიტიკურად.
უკრაინის მსოფლიო კონგრესისა და მისი შემადგენელი ორგანიზაციების ადვოკატირების საქმიანობა ახსენებს მსოფლიოს უკრაინის მხარდაჭერის აუცილებლობას. ეს არის უზარმაზარი ძალა, რომელიც არ უნდა შეფასდეს. იმიტომ, რომ პოლიტიკოსები გააკეთებენ იმას, რასაც საზოგადოება მათგან მოითხოვს. ამიტომ, ეს მოთხოვნები ჩვენ თვითონ, როგორც ამომრჩევლები და ჩვენი მედიის გავლენით უნდა დავაყენოთ.
პრეზიდენტი ზელენსკი 2019 წლის საარჩევნო კამპანიის დროს ორმაგი ან მრავალმოქალაქეობის მექანიზმის შემოღებას დაჰპირდა. და ეს უნდა გაკეთდეს. აი ჩემი პირადი მაგალითი.
მე უკრაინელი ვარ. მამაჩემი დაიბადა უკრაინის ეთნიკურ ტერიტორიებზე, რომლებიც დღეს პოლონეთის ნაწილია. ამიტომ, პოლონეთის პასპორტის აღება ნებისმიერ დროს შემიძლია – არანაირი პრობლემა, არანაირი გამოცდა.
მაგრამ მე, ეთნიკურად უკრაინელი, ვერ მივიღებ უკრაინის მოქალაქეობას, რადგან უკრაინის მხრიდან არის მოთხოვნა, უარი თქვას კანადის მოქალაქეობაზე და ყველა იმ პრივილეგიაზე, რაც მაქვს კანადის პასპორტით. ცოტას სურს ამის გაკეთება.
საზღვარგარეთ უკრაინელების სიმრავლის გათვალისწინებით, ეს რესურსი არ უნდა დავკარგოთ. მრავალრიცხოვანი მოქალაქეობის საკანონმდებლო ნებართვით, უცხოელ უკრაინელებს შეეძლებათ ჩავიდნენ და ემსახურონ უკრაინას და იმუშაონ უკრაინაში. ამიტომ, ჩვენ მივესალმებით ადრე და ახლაც მივესალმებით პრეზიდენტ ზელენსკის ინიციატივას „ორმაგი მოქალაქეობის“ შესახებ.
მაგრამ ამავდროულად, ჩვენთვის მნიშვნელოვანია და ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ამ კანონში მოქალაქეობის რამდენიმე „ხარისხი“ არ იყოს შემოღებული. მიმაჩნია, რომ პირის მრავალმოქალაქეობის არსებობის შესახებ არაფერი მიუთითებს პირზე. ბოლოს და ბოლოს, ბევრი მოღალატეა, რომლებსაც მხოლოდ უკრაინის მოქალაქეობა აქვთ. უცხოელ უკრაინელებს შორის ბევრია, ვინც მზად არის დაეხმაროს ქვეყნის აღდგენაში.
თუმცა აშკარაა, რომ რუსეთის ფედერაციის ან ბელორუსის პასპორტის მქონე პირებს ორმაგი მოქალაქეობა დაუშვებელია“.
შესახებ უკრაინული დიასპორა საბერძნეთში ჩვენი გამოცემა ადრე წერდა.
More Stories
New York Times-მა ოპერაციის დეტალები პეიჯერებს გაუზიარა
მკვლელობაში ეჭვმიტანილი ფარიონი ითხოვს დატოვებას "გისოსებს მიღმა"
მტაცებლის სკანდალი: აშშ-მ სანქციები დააწესა Intellexa-ს ბერძენი თანამშრომლების წინააღმდეგ