მცირეწლოვან ბავშვებში სტრესული სიტუაციები ცვლის თავის ტვინში მრავალი გენის აქტივაციის დონეს, ვიდრე ტვინის ტრავმული დაზიანება.
Ამის შესახებ წერს Medical Xpress, მოჰყავს კვლევის შედეგები, რომელიც წარმოდგენილი იყო ნეირომეცნიერების ყოველწლიურ შეხვედრაზე 2023. მეცნიერებმა ოჰაიოს სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან დაასკვნეს, რომ მცირეწლოვან ბავშვებში სტრესი უარყოფითად მოქმედებს ჯანმრთელობაზე შემდგომ ცხოვრებაში. კეტრინ ლენცი, კვლევის თანაავტორი, ამბობს:
“ჩვენ აღმოვაჩინეთ, რომ ადრეული ცხოვრების სტრესის მანიპულაციების შემდეგ გაცილებით მეტი გენი იყო გამოხატული, ვიდრე ტვინის ტრავმული დაზიანების შემდეგ. სტრესი მართლაც ძლიერი ფაქტორია და ჩვენ არ უნდა შევაფასოთ მისი გავლენა განვითარებად ტვინზე.”
ექსპერიმენტი ჩატარდა ვირთხებზე. 14 დღის განმავლობაში მეცნიერები ყოველ დღე მოკლედ ამრავლებდნენ ახალშობილ ვირთხებს დედასთან ერთად. ასე რომ, მათ გამოიწვიეს სტრესი, როგორც ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების იმიტაცია. მე-15 დღეს, ზოგიერთ სტრესულ და არასტრესულ ვირთხას მიენიჭა ტვინის შერყევის მსგავსი დაზიანება ანესთეზიის ქვეშ. გამოვლინდა მღრღნელების ოთხი ჯგუფი – მხოლოდ სტრესით, მხოლოდ ტვინის ტრავმული დაზიანებით, სტრესით და ტრავმით და უვნებელი. შემდეგ მეცნიერებმა გამოიკვლიეს ცვლილებები გენის ექსპრესიაში ჰიპოკამპში*.
მარტო სტრესი და თავის ტვინის ტრავმულ დაზიანებასთან ერთად ააქტიურებს პლასტიურობასთან დაკავშირებულ აგზნებად და ინჰიბიტორულ ნეირონებში. ეს ეხება ტვინის უნარს, მოერგოს ყველა სახის ცვლილებას.
ორივე მდგომარეობა ასევე გავლენას ახდენდა ოქსიტოცინთან დაკავშირებულ სიგნალზე, ჰორმონთან, რომელიც დაკავშირებულია დედის ქცევასთან და სოციალურ კავშირთან. მარტო სტრესი და თავის ტვინის ტრავმულ დაზიანებასთან ერთად ააქტიურებდა ოქსიტოცინის გზას, მაგრამ მხოლოდ ტვინის ტრავმული დაზიანება თრგუნავდა მას.
შემდგომში მეცნიერებმა გამოსცადეს საცდელი ვირთხების ქცევა მოზრდილებში. ცხოველები, რომლებმაც ადრეულ ასაკში განიცადეს სტრესი უფრო ხშირად გასულიყო ფართო ღია სივრცეებში. ეს არის ზუსტი ადგილი, რომელიც ჩვეულებრივ მღრღნელებს დაუცველს ხდის მტაცებლების მიმართ. კვლევის თანაავტორმა მიქაელ ბრეიჩმა განმარტა:
”საერთო ჯამში, ეს იმაზე მეტყველებს, რომ მათ შეუძლიათ უფრო მეტი რისკი მიიღონ მოგვიანებით ცხოვრებაში, რაც შეესაბამება ადამიანებში არსებულ მონაცემებს, რომლებიც აჩვენებს, რომ ადრეულ ასაკში სტრესმა შეიძლება გაზარდოს გარკვეული პირობების განვითარების რისკი, როგორიცაა ADHD (ყურადღების დეფიციტის ჰიპერაქტიურობის დარღვევა), რომელიც შეიძლება ხასიათდებოდეს. სარისკო ქცევით ან ნივთიერების მოხმარების დარღვევებით“.
ადრეული ცხოვრების სტრესის მავნე ზეგავლენის დამადასტურებელი მტკიცებულებები ხაზს უსვამს ბავშვობის არასასურველი გამოცდილების გადაჭრის აუცილებლობას. კეტრინ ლენცი ამბობს:
„სოციალურმა მხარდაჭერამ და განვითარებამ შეიძლება შეაფერხოს ადრეული ცხოვრებისეული სტრესის შედეგები – ეს ნაჩვენებია ცხოველთა მოდელებსა და ადამიანებში. არა მგონია, გადაჭარბებული იყოს, თუ რამდენად საზიანო შეიძლება იყოს ადრეული ცხოვრების სტრესორები, თუ დაუმუშავებელი დარჩება“.
*ჰიპოკამპი არის დაწყვილებული სტრუქტურა, რომელიც მდებარეობს ნახევარსფეროების დროებით რეგიონებში. ჰიპოკამპი ასრულებს მოკლევადიანი მეხსიერების ფუნქციას და პასუხისმგებელია ინფორმაციის შემდგომ გადათარგმნაზე გრძელვადიან მეხსიერებაში.
More Stories
საჭმლის – სარგებელი ან ზიანი, რა საკვები შეიძლება იყოს მავნე
ფერმერმა ექვსი ტონა მწვანე ზეთისხილი ქუჩაში გადაყარა
Patras: პირველი შეჩერება სკოლიდან სმარტფონის გამოყენების გამო. მშობლები აღშფოთებულები არიან