სიმსუქნისა და დიაბეტით დაავადებულთა მაჩვენებლები მთელ მსოფლიოში იზრდება. მხოლოდ გერმანიაში ზრდასრულთა დაახლოებით ნახევარი ჭარბწონიანია. მეხუთედან თითქმის ერთი სიმსუქნეა.
მოსახლეობის 7%-ზე მეტი დიაბეტით არის დაავადებული და ეს ტენდენცია მზარდია. თუმცა, შაქრის ჭარბი რაოდენობა არა მხოლოდ აავადებს ადამიანებს, არამედ საზოგადოებასაც ძვირად უჯდება – ან ჯანმრთელობის დაზღვევის ხარჯების გაზრდით, ან მუშახელის დეფიციტის გამო.
დებატები ეძღვნება შაქრის შემცველ სასმელებს. გამაგრილებელი სასმელების, კოკა-კოლას, ენერგეტიკული სასმელების და მსგავსი სასმელების მოხმარება მთელ მსოფლიოში ჭარბწონიანთა რაოდენობის ზრდის ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად ითვლება. ამ მიზეზით ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) დიდი ხანია რეკომენდაციას უწევს, რომ ეს სასმელები დაექვემდებაროს ცალკე გადასახადს. ასეთი ღონისძიების მომხრეა გერმანიის სურსათისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრი ჯემ ეზდემირი (მწვანეთა პარტია). გერმანიის 16 შტატიდან ცხრა მთავრობას მოუწოდებს, განიხილოს ასეთი გადასახადის შემოღება.
რას მოიტანს “შაქრის გადასახადი”?
Deutsche Welle-ს ცნობით, გასული წლის ნოემბერში მიუნხენის ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა გამოკვლევით აჩვენა, რამდენად ეფექტური იქნებოდა სპეციალური გადასახადი შაქრიან სასმელებზე გერმანიაში. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ მომდევნო 20 წლის განმავლობაში, ტიპი 2 დიაბეტის 240 000-მდე შემთხვევის პრევენცია იქნება შესაძლებელი, ხოლო 17 000-დან 30 000-მდე სიკვდილი შეიძლება მნიშვნელოვნად გადაიდოს..
იმავე პერიოდში შესაძლებელი იქნებოდა დაზოგეთ ჯამში 16 მილიარდ ევრომდე, აქედან 4 მილიარდი მხოლოდ ჯანდაცვის სისტემაშიმაგალითად, იმის გამო, რომ ეს შესაძლებელი იქნებოდა თავიდან აიცილოთ სიმსუქნესთან დაკავშირებული დაავადებები. საგრძნობლად შემცირდება ავადმყოფობის დღეების რაოდენობა და ჯანმრთელობის მიზეზების გამო ვადამდელი პენსიაზე გასვლა სიკვდილიანობა სამუშაო ასაკის ადამიანებში. ეკონომიკას მთლიანობაში შეუძლია დიდი სარგებლობა ასეთი გადასახადით.
სიეტლში ვაშინგტონის უნივერსიტეტის ბოლო კვლევამ, რომელშიც მონაწილეობა მიიღო თითქმის 6000 ლაბორატორიულ ცხოველზე, აჩვენა, რომ შაქრიან სასმელებზე გადასახადის დაწესება ამცირებს სხეულის მასის ინდექსიგანსაკუთრებით ბავშვებში და მოზარდებში. მიუნხენის ტექნიკური უნივერსიტეტის მკვლევარები ასევე აღნიშნავენ, რომ შაქრიანი სასმელების მოხმარება უფრო მაღალია მოზარდებში და, შესაბამისად, ასეთი გადასახადის გავლენა ჯანმრთელობაზე ამ ასაკობრივ ჯგუფში საშუალოზე მაღალი იქნება.
რასაც სხვა ქვეყნების გამოცდილება აჩვენებს
მსოფლიოს 50-ზე მეტმა ქვეყანამ უკვე შემოიღო გადასახადი გამაგრილებელ სასმელებზე, მათ შორის დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი, ესპანეთი და პოლონეთი, ასევე ინდოეთი, სამხრეთ აფრიკა, ჩილე და საუდის არაბეთი. რამდენიმე მაგალითი. ნორვეგიას ტკბილეულის დაბეგვრის განსაკუთრებით დიდი ისტორია აქვს. 1922 წელს უკვე არსებობდა გადასახადი შაქარზე, რომელიც ასევე ეხებოდა ხელოვნურ დამატკბობლებს. მეზობელ შვედეთსაც უხარია ეს, რადგან ბევრ ნორვეგიელს უყვარს საზღვრის გადაკვეთა შოკოლადის საყიდლად. 2018 წელს ოსლოს მთავრობამ კვლავ მკვეთრად გაზარდა გადასახადი დაახლოებით 80%-ით. შედეგი იყო ნორვეგიაში გამაგრილებელი სასმელების გაყიდვების შემცირება.
2014 წლიდან მექსიკაში იბეგრება შაქრიანი გამაგრილებელი სასმელები ლიტრზე ერთი პესოთი (ხუთი ცენტი). ეს შეესაბამება საგადასახადო ტვირთს დაახლოებით 10%. მიუხედავად იმისა, რომ გამაგრილებელი სასმელების ბაზარი საგრძნობლად შემცირდა მომდევნო წელს, მოდელი მრავალი წლის განმავლობაში წარმატებულად ითვლებოდა. თუმცა, ბევრი მომხმარებელი შემდეგ გადავიდა ხილის წვენებსა და ტკბილ რძის პროდუქტებზე, რომლებიც არ ექვემდებარება შაქრის გადასახადს, რამაც ნაწილობრივ მაინც გააუქმა ასეთი გადასახადის ჯანმრთელობის სარგებელი.
ეს ღონისძიება ასევე გამოიყენება ინდოეთში. შაქრით ტკბილი სასმელები ყველაზე მაღალ საგადასახადო ჯგუფშია – 28%, რაც მათ ერთნაირად აყენებს იგივე საგადასახადო გრაფიკი, როგორც ძვირადღირებული მანქანები და თამბაქოს ნაწარმი.
გერმანიაში მწარმოებლებმა აქამდე ნებაყოფლობითი ვალდებულება აიღეს სასმელებში შაქრის შემცირებაზე, მცირე გავლენით. საშუალოდ, გამაგრილებელ სასმელებსა და ენერგეტიკულ სასმელებში შაქრიანობა მას შემდეგ მხოლოდ 2%-ით შემცირდა. შაქრის პროგრესული გადასახადის მქონე ქვეყნებს წარმატების ბევრად უკეთესი მაჩვენებლები აქვთ. დიდ ბრიტანეთში, მაგალითად, გამაგრილებელი სასმელების შაქრიანობა, კოკა-კოლა და ა.შ. პირველ სამ წელიწადში ის საშუალოდ 29%-ით დაეცა. და მიუნხენის ტექნიკური უნივერსიტეტის ზემოხსენებული სიმულაციაც ამას მოწმობს: თუ მწარმოებლები შაქრის ოდენობით დაიბეგრებიან, ეფექტი უფრო ძლიერი იქნება.
More Stories
ეკონომიკური უკმარისობა: აშშ და ევროპა დაშლის პირას არიან
ბერძენი საშუალო სკოლის მოსწავლეები ქმნიან თვითმართველ მანქანას
გამოკითხვა: საბერძნეთში დაბრუნებულებს უარესი სამუშაო პირობები ექმნებათ