რატომ არის საწვავი ძვირი საბერძნეთში?

საწვავის ფასები საბერძნეთში არ არის მხოლოდ მაღალი. ისინი მნიშვნელოვნად აღემატება ეროვნულ საშუალო მაჩვენებელს ევროპა, თუნდაც გადასახადების შემდეგ და გადასახადების წინ. ეს არ არის ახალი ფაქტი და ეხება არა მხოლოდ მომხმარებლებს.

ეს ასევე აწუხებს ნავთობპროდუქტების ბაზრის კომპეტენტურ ორგანოებსა და ოპერატორებს, რომელიც ხასიათდება დარღვევების ძლიერი ფენომენით და არაკეთილსინდისიერი კონკურენციით ჯანსაღი კომპანიების საზიანოდ.

ნავთობპროდუქტების ბაზარს ჯერ კიდევ არ განუხორციელებია 2012 წელს მიღებული ზომები დარღვევებისა და კონკურენციის ნაკლებობის წინააღმდეგ საბრძოლველად, რის შედეგადაც ქვეყნის მოქალაქეებს ორმაგი ტვირთი ეკისრებათ: როგორც მომხმარებელს – მაღალი ფასების გამო და როგორც გადასახადის გადამხდელებს – ასობით მილიონის დანაკარგის გამო. ევროს საჯარო შემოსავალი წელიწადში.

მარეგულირებელი ბარიერები

ევროკავშირის DG Energy-ის ბოლო გამოქვეყნებული მონაცემები მხარს უჭერს დასკვნას, რომ საბერძნეთი ერთ-ერთი ყველაზე ძვირადღირებული ბაზარია ევროპაში საწვავის ფასების თვალსაზრისით. უფრო მეტიც, საკონკურსო კომისიის უახლესი გამოძიების პროგრესი აჩვენებს კომპეტენტური ორგანოების უხალისობას კონკურენციის გაუმჯობესებისა და ფასების ნორმალიზების მიზნით მარეგულირებელი ბარიერების მოხსნაზე.

ევროკავშირის კონკურენციის გენერალური დირექტორატის მიერ 13/5 გამოქვეყნებული მონაცემების მიხედვით, უტყვი ბენზინის საცალო ფასი (გადასახადების შემდეგ) საბერძნეთში იყო 1,949 ევრო/ლიტრი, რაც ევროპაში მესამე ყველაზე ძვირია ჰოლანდიის შემდეგ (2,046 ევრო/ლიტრი). ) და დანია (2045 ევრო/ლიტრი).

საბერძნეთში უტყვი ბენზინის ფასი გადასახადამდე იყო 0,856 ევრო/ლიტრზე, რაც მეშვიდეა ევროპაში. საბერძნეთში დიზელის საცალო ფასი იყო 1,657 ევრო/ლიტრი, მე-9 ადგილი ევროპაში, ხოლო გადასახადამდე 0,911 ევრო/ლიტრი, მეოთხე ევროპაში.

2012 წელს შემოღებული ღონისძიებები უმოქმედო ვალების და სექტორში კონკურენციის ნაკლებობის წინააღმდეგ საბრძოლველად რჩება არაეფექტური.

საწვავის საცალო ფასი (ტუმბოს ფასი) განისაზღვრება სამ ეტაპად, რომელთაგან პირველია პროდუქციის საერთაშორისო ფასი (ბენზინი, დიზელის საწვავი და სხვ.), რომლის საფუძველზეც ყალიბდება ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნების გასაყიდი ფასი. ამას, გაყიდვების კომპანიები უმატებენ საკუთარ საოპერაციო და მართვის ხარჯებს, ასევე მოგების მარჟას, რათა ჩამოაყალიბონ გაყიდვის ფასი ჯაჭვის ბოლო რგოლისთვის – დაახლოებით 5500 ბენზინგასამართი სადგური მთელი ქვეყნის მასშტაბით. ამ ეტაპზე ბენზინის ფასი განისაზღვრება როგორც ბენზინგასამართი სადგურების საოპერაციო ხარჯებით, ასევე მოგების მარჟით. აღსანიშნავია, რომ მარკეტინგული კომპანიები და ბენზინგასამართი სადგურები 2021 წლის სექტემბრიდან კანონით შემოღებული მოგების მარჟის შეზღუდვით მუშაობენ.

ხარჯების შექმნის ამ ხერხში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს გადასახადებსა და მოსაკრებლებს, რომლებიც საბერძნეთში მუდმივად აღემატება ევროპის ქვეყნების საშუალო მაჩვენებლებს. ევროკავშირის წევრებს შორის (ნიდერლანდების, იტალიისა და ბულგარეთის შემდეგ) უტყვი ბენზინზე საგადასახადო ტვირთის მიხედვით საბერძნეთი მეოთხე ადგილზეა, რაც ევროპულ საშუალო მაჩვენებელს 20%-ით აღემატება.

15/1/2021-დან 15/7/2023-მდე პერიოდში ბენზინის საშუალო საბოლოო ფასის მონაცემების ანალიზი აჩვენებს, რომ დღგ-ს და დღგ-ს შეადგენს პროდუქტის საბოლოო ფასის 50-60%, საერთაშორისო ფასიდან გამომდინარე. ნავთობის გადამუშავების ფასი საბოლოო სამომხმარებლო ფასის 30-დან 47%-მდე მერყეობს, კომპანიებისა და ბენზინგასამართი სადგურების მოგების ზღვარი კი 3-დან 9%-მდე მერყეობს. ამ ანალიზიდან ადვილია დავასკვნათ, რომ გადაჭარბებული გადასახადები, რაც ხელისუფლების არჩევანია, და საერთაშორისო ფასი არის მთავარი დამნაშავე მომხმარებლის მიერ გადახდილი მაღალი ფასების გამო.

“რაკეტები და ბუმბული”
Საბერძნეთში ბენზინსა და დიზელის საწვავზე გადასახადამდე ფასები ევროპის ქვეყნების საშუალო მაჩვენებელზე მაღლა გადაიხრება, რაც ვერ გამართლდება არც მსოფლიო ფასების მერყეობით და არც მაღალი გადასახადებით. ეს საკითხი საკონკურსო კომისიის მიერ დაახლოებით 20 წელია იძიებს. 2004-2015 წლებში ჩატარდა სწრაფი გამოძიება, რამაც ასევე გამოიწვია 9 მილიონ ევროზე მეტი ჯარიმა და ბიზნესის დაჯარიმება. 2012 წლიდან კომისიამ კონკურენციის გასაძლიერებლად სახელმწიფოს არაერთი ღონისძიება გაუწია რეკომენდაციით. მათგან მხოლოდ რამდენიმე იქნა მიღებული, ნაწილი კი ნაწილობრივ განხორციელდა.

2022 წლის ნოემბრის ბოლოს, საკონკურსო კომისიამ დაიწყო მარეგულირებელი ინტერვენციის პროცედურა, რომელიც ეფუძნება ნავთობპროდუქტების ბაზრის რუკების შედეგებს, რომელიც დაიწყო 2022 წლის მარტში. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მან დაიწყო იმის შეფასება, არის თუ არა ეფექტური კონკურენციის პირობები საბერძნეთის ბაზარზე საწვავის წარმოებისა და განაწილების სამ ეტაპზე. ეს აიხსნება ასიმეტრიული ფასების კორექტირების ნიშნების არსებობით, რომელსაც მან ფენომენი უწოდა “რაკეტები და ბუმბული”. ანუ, საცალო ფასები იზრდება მაშინვე, როდესაც საერთაშორისო ფასი იზრდება, მაგრამ ნელა ეცემა, როდესაც ის ეცემა.

მაღალი კონცენტრაცია
რაც შეეხება კონკურენტულ პირობებს, პირველადი შესწავლისას კომისიამ აღმოაჩინა მაღალი ხარისხის კონცენტრაციის ნიშნები ნავთობგადამამუშავებელ ბაზარზე და სუსტი კონკურენცია ნავთობგადამამუშავებელ ორ კომპანიას შორის, ხოლო ძირითად პროდუქტებზე (უტყვი და დიზელის ბენზინი) ფასები თითქმის იდენტურია. მან ასევე გამოავლინა კონცენტრაციის ზომიერი და დაბალი ხარისხი საბითუმო ბაზარზე და, საბოლოოდ, შესაძლო კონცენტრაცია ადგილობრივ დონეზე, ავტოგასამართ სადგურებზე. ასევე გამოვლინდა ნავთობგადამამუშავებელი და საბითუმო კომპანიების ბრუნვისა და მომგებიანობის კოეფიციენტების მნიშვნელოვანი ზრდა 2021-2022 წლებში.

ეს რეგულაცია არის კონკურენციის კომისიის ყველაზე ძლიერი ინსტრუმენტი ეკონომიკის სექტორში ჩარევისთვის, რადგან მას შეუძლია მიიღოს სტრუქტურული გადაწყვეტილებები ბაზარზე, როგორიცაა აიძულოს კომპანიები შეცვალონ თავიანთი ქცევა ან თუნდაც გაყიდონ აქტივები, თუ აღმოაჩენენ, რომ კონკურენცია დამახინჯებულია. მიუხედავად იმისა, რომ კომისიამ დაასრულა გამოძიება, მან ჯერ არ გამოაცხადა თავისი დასკვნები, რომლებიც მოსალოდნელი იყო 2023 წლის ოქტომბერში ან არაუგვიანეს წლის ბოლომდე.

კომისიამ არ დაადასტურა ფასების ასიმეტრიული კორექტირების ფენომენი ბაზრის სხვადასხვა ეტაპზე. მაგრამ მან განაგრძო გამოძიება, გაუგზავნა ახალი კითხვარები გადამამუშავებელ ქარხნებს, კომპანიებსა და სერვის სადგურებს, რათა შეეფასებინათ საკითხი, რომელიც განხილული იყო წინა ორ რეგულაციაში: ბუფერული აქციების ფასების საკითხი და განაგრძობს თუ არა ის კონკურენციის დამახინჯებას.

რა ბედი ეწევა 90-დღიან გარანტიას?
ნავთობისა და ნავთობპროდუქტების იმპორტიორი კომპანიების მიერ 90-დღიანი საგარანტიო მარაგების შენარჩუნების ვალდებულებამ წარსულში გამოიწვია შეშფოთება არა მხოლოდ კონკურენციის კომისიისა და ევროპის იუსტიციის სასამართლოსთვის, არამედ ტროიკასთვის მემორანდუმის მოქმედების პერიოდში. პირდაპირ კავშირშია შიდა ბაზარზე კონკურენციასთან.

ევროპული რეგულაციების თანახმად, კომპანიები, რომლებიც იმპორტირებენ ნავთობსა და ნავთობპროდუქტებს საკუთარი მოხმარებისთვის ან საბერძნეთის ბაზარზე გასაყიდად, ვალდებულნი არიან შეინარჩუნონ მარაგები წინა წლის 90 დღის განმავლობაში მათი წმინდა შიდა მოხმარების ტოლფასი. 2002 წელს 3054 კანონმა შეცვალა რეჟიმი, რომელიც მოქმედებდა 1985 წლიდან, ევროპული იუსტიციის სასამართლოს მიერ ჩვენი ქვეყნის დაგმობის გადაწყვეტილების შემდეგ, რომელმაც დაადგინა, რომ სისტემა ამახინჯებს კონკურენციას ნავთობპროდუქტების შიდა წარმოებასა და პირდაპირ იმპორტს შორის. სასაწყობო ობიექტების გარეშე კომპანიებს მოეთხოვებოდათ პროდუქტების შენახვა სერტიფიცირებულ საწყობებში, რომლებსაც ძირითადად ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნები უზრუნველყოფდნენ. ELPE და საავტომობილო ზეთი.

იმპორტი შეუძლებელია
მესამე მხარის წვდომა შესანახ ობიექტებზე უსაფრთხოების მარაგების შესანარჩუნებლად, 1985 წლის კანონის თანახმად, ექვემდებარებოდა მხოლოდ ექსკლუზიურ მიწოდების ხელშეკრულებას საწყობების მფლობელთან (ძირითადად, გადამამუშავებელ ქარხნებთან). ამ პირობამ თითქმის შეუძლებელი გახადა იმპორტი და შესაბამისად კონკურენცია ბაზრის ამ ეტაპზე. გარდა ამისა, ეს სქემა არ იძლეოდა სარეზერვო მარაგების შენარჩუნების შესაძლებლობას ევროკავშირის სხვა ქვეყანაში.

ამ შეთანხმებების შედეგად გამოწვეული კონკურენციის არარსებობის პრობლემა საკონკურსო კომისიამ ერთი წლით ადრე, 2001 წელს მიღებულ გადაწყვეტილებაში დაადგინა. 2008 წელს კომისია დაბრუნდა რეგულაციით, რადგან დაადგინა, რომ 2002 წლის კანონში წარსულში განხორციელებული პოზიტიური ცვლილებების მიუხედავად, იყო „მნიშვნელოვანი პრობლემები, რაც ხელს უწყობს კონკურენციის ნაკლებობას და ზოგადად გაუმჭვირვალობას, რაც ახასიათებს გადამუშავების ბაზარს“. თავის გადაწყვეტილებაში მან შესთავაზა, კერძოდ, დამოუკიდებელი ცენტრალური ფონდის ორგანოს შექმნა სხვა ევროპული ქვეყნების მაგალითზე, როგორც იმპორტისა და კონკურენციის გაძლიერების ღონისძიება. იმავე გადაწყვეტილებით, მარეგულირებელმა მოითხოვა ნავთობგადამამუშავებელ კომპანიებს გაემჟღავნებინათ უსაფრთხოების მარაგების შენარჩუნების ხარჯები და დამატებითი გადასახადები, რომლებსაც ისინი უხდიან მარკეტინგულ კომპანიებს და არ შეაფერხონ პირდაპირი წვდომა დამოუკიდებელ ავტოგასამართ სადგურებზე.

2008 წელს საკონკურსო კომისიამ დაასკვნა, რომ იყო „მნიშვნელოვანი პრობლემები, რაც ხელს უწყობს გადამუშავების ბაზარზე კონკურენციის ნაკლებობას“.

„იმისთვის, რომ პასუხი გასცეს კითხვას, არის თუ არა საკმარისი კონკურენტული ზეწოლა გადამუშავების ბაზარზე, უნდა განისაზღვროს, არის თუ არა ხელსაყრელი პირობები საბითუმო ვაჭრობისა და სხვა იმპორტიორებისთვის ნავთობპროდუქტების კონკურენტულ ფასებში უშუალოდ იმპორტისთვის“, – ნათქვამია კომისიის გადაწყვეტილებაში. მან დაასკვნა, რომ ინდუსტრიის გამოძიების დასკვნებისა და შედეგების საფუძველზე, ასეთი პირობები არ არსებობს. კომისიამ ასევე აღნიშნა, რომ მხოლოდ გადამამუშავებელ ქარხნებს აქვთ შესაბამისი სპეციფიკაციების საწყობები, რაც მათ შედარებით უპირატესობას ანიჭებს გამყიდველებთან შედარებით.

მან მოკლედ დაადგინა კონკურენციის პრობლემა, რომელიც ხელს უშლის იმპორტს და შესთავაზა შექმნას დამოუკიდებელი ცენტრალური სააგენტო უსაფრთხოების მარაგების შესანახად და აღნიშნა, რომ იმ დროს (2008) ევროკავშირის 27 ქვეყნიდან მხოლოდ საბერძნეთს, იტალიას და დიდ ბრიტანეთს არ ჰქონდათ ასეთი ავტორიტეტი. მან ასევე აღნიშნა, რომ საფრანგეთმა კონკურენციის გაზრდის მიზნით მცირე იმპორტიორებს უსაფრთხოების მარაგების შენარჩუნების ვალდებულება გაათავისუფლა.

კომისიის განცხადებით, გადამამუშავებელი საცავი შეიძლება ჩაითვალოს „არსებით“ ინფრასტრუქტურად, რადგან გარემოსდაცვითი და სხვა შეზღუდვები ხელს უშლის ახალი საწყობების შექმნას. ეს უზრუნველყოფს კომპანიებს თანაბარ ხელმისაწვდომობას, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან უსაფრთხოების მარაგების შენარჩუნებაზე წინასწარი ადმინისტრირების პირობებითა და ფასების წესებით, რომლებიც დამტკიცებული იქნება RAOEY-ს მიერ, როგორც ეს ხდება ელექტროენერგიისა და გაზის ქსელებზე წვდომის შემთხვევაში.

ევროკავშირის დირექტივა
2013 წელს, ტროიკის ზეწოლის ქვეშ, საბერძნეთმა მოახდინა თავისი საქმიანობის ჰარმონიზაცია ევროკავშირის დირექტივასთან, შემოიღო შესაძლებლობა იმპორტიორ კომპანიებმა თავიანთი სავალდებულო მარაგების 30% სხვა ევროპულ ქვეყანაში შეინახონ. ამავე კანონით შემოღებულ იქნა ცენტრალური ფონდის ინსტიტუტის (CFI) შექმნის შესაძლებლობა. დღემდე ეს ორგანო არ არის შექმნილი, რადგან იგრძნობა, რომ ბაზრის ზომა და სიმწიფე არ მოითხოვს რეზერვების მართვისთვის სახელმწიფო კომპანიის შექმნას.

Source link