წელს პონტოს ელინიზმის გენოციდის 105 წელი შესრულდა. 19 მაისი 1994 წელს საბერძნეთის სახელმწიფომ ოფიციალურად აღიარა პონტოს ბერძნების გენოციდის ხსოვნის დღედ.
ოფიციალურად დაფიქსირდა 300 000-ზე მეტი დაღუპვის შესახებ, ხოლო პონტოს ცენტრალური საბჭო (Κεντρικό Συμβούλιο Ποντίων) შავ წიგნში (Μαύρη Βίβλο) ახსენებს გენოციდის 353 000 მსხვერპლს.
პონტოელი ბერძნების გენოციდი იყო ბერძენი მოსახლეობის ხოცვა-ჟლეტა და დეპორტაცია პონტოს რეგიონში, ჩადენილი ახალგაზრდა თურქების მიერ 1914-1923 წლებში. უპრეცედენტო ხოცვა-ჟლეტას გადარჩენილები გაიქცნენ ანო პონტოსში (სსრკ-ში), ხოლო 1922 წელს მცირე აზიის კატასტროფის შემდეგ – საბერძნეთში. მრავალი ქვეყნის საერთაშორისო ლიტერატურა და სამთავრობო არქივები შეიცავს უამრავ მტკიცებულებას ოსმალეთის იმპერიის პონტიელი მოსახლეობის წინააღმდეგ ჩადენილი გენოციდის შესახებ. ეს მოხდა სხვა ხალხების, სომხების და ასურელების წინააღმდეგ გენოციდის პარალელურად, რის შედეგადაც ზოგიერთი მკვლევარი ინდივიდუალურ დევნას მიიჩნევს. მთლიანობაში მცირე აზიის ბერძნების ან ქრისტიანების წინააღმდეგ გენოციდის ერთიანი პოლიტიკის ნაწილი.
ამ სამახსოვრო თარიღის დღეს საბერძნეთის მთავრობა აწყობს შესაბამის ღონისძიებებს.
პონტოელი ბერძნების გენოციდისთვის გაცილებით მეტია გასაკეთებელი, ვიდრე ფორმალური სამართლებრივი აღიარება, როგორც ამას აქამდე აკეთებდა ბერძნული სახელმწიფო, ამბობენ ისტორიკოსები და ექსპერტები ამ საკითხთან დაკავშირებით. „როგორც ბევრ შემთხვევაში ვნახეთ ეროვნულ, ეკონომიკურ და სოციალურ პრობლემებთან დაკავშირებით, ზოგიერთი კანონის არსებობა არ ნიშნავს რაიმე მნიშვნელოვანს, განსაკუთრებით საბერძნეთში, სადაც ზოგიერთი ინსტიტუციური ფუნქცია იწყება და მთავრდება ქაღალდზე. თუ არ არის პოლიტიკური ნება, კანონები. უბრალოდ ქაღალდია”, – წერს საიტი newsbreak.gr – სახელმწიფოს მიერ თურქეთის მხარის მიერ პონტოელი ბერძნების გენოციდის ოფიციალური აღიარება მნიშვნელოვანი უნდა გახდეს. ეს ნიშნავს, რომ სახელმწიფო უწყებამ სათანადო ყურადღება უნდა მიაქციოს ამ დიდ მოვლენას, რამაც გამოუსწორებელი გამოიწვია. ზიანს აყენებს ჩვენს ხალხს, გარდა ამისა, ბერძნულმა დიპლომატიურმა მანქანამ უნდა გამოიყენოს ხელსაყრელი საერთაშორისო ვითარება, ხელი შეუწყოს თურქების მიერ პონტოელ ბერძნების გენოციდის საერთაშორისო აღიარებას მოქმედება!”
„1919 წლის 19 მაისს მუსტაფა ქემალი ჩავიდა კერასუნდში ქალაქის გუბერნატორ ტოფალ ოსმანთან შესახვედრად. ამ შეხვედრის დროს ქემალმა მას მოუწოდა „გაესუფთავებინა თურქეთი ელინებისგან“, შემდეგ კი ადგილობრივი თურქული გაზეთების მეშვეობით იგივე მიმართვა მთელ თურქ ხალხს მიმართა.
ეს გახდა სიგნალი პონტოს ელინთა განადგურების მეორე ეტაპისთვის. მას შემდეგ, რაც თურქეთის არმია ვერ უმკლავდებოდა პარტიზანებს, თურქების მთელი რისხვა მშვიდობიან მოსახლეობაზე დაეცა. გაუგონარი სისასტიკე დაიწყო მთელ პონტოში: ძარცვები, მკვლელობები, გაუპატიურებები… ელინთა მთელი ოჯახი ჩაკეტეს ეკლესიებსა და სკოლებში და ცოცხლად დაწვეს – მაგალითად, ქალაქ პაფრაში 6000-მდე ადამიანი დაწვეს, ძირითადად ქალები და ბავშვები. ანალოგიურად. პაფრას იმ მაცხოვრებლებისგან, რომლებიც ხანძრის დროს სიკვდილს გადაურჩნენ, დაახლოებით 90% დახვრიტეს ან დაჭრეს, ყველა ქალი, გოგო და პატარა გოგოც კი სიკვდილის წინ გააუპატიურეს და თურქი ჯარისკაცები ჩვილებს თავები სახლების კედლებს ურტყამდნენ.
ქალაქ ამასიასა და მიმდებარე სოფლებში 180 000 ელინიდან 134 000 დაიღუპა; ქალაქ მერჯიფუნდში ყველა მცხოვრები დახოცეს; ტრიპოლში, კერასუნდაში, ორდუში და ბევრ სხვა ქალაქში, თითქმის ყველა მამაკაცი განადგურდა.
თურქების მიერ სმირნის აღებაც სისხლიანი იყო: ქემალისტებმა და ადგილობრივმა თურქებმა ცეცხლი წაუკიდეს ქალაქის ელინურ, სომხურ და ებრაულ უბნებს და ხოცავდნენ ქრისტიანებს. შვიდდღიანი პოგრომის დროს დაღუპულთა რიცხვი დაახლოებით 100 000 იყო. აღსანიშნავია, რომ ელინთა მოკავშირეები, კერძოდ კი ბრიტანელები, რომლებსაც ჰქონდათ ბრძანება, არ ჩარეულიყვნენ მომხდარში, აკვირდებოდნენ ხოცვა-ჟლეტას და ცეცხლის წაკიდებას თავიანთი ხომალდებიდან. მოგვიანებით, პოგრომის თვითმხილველმა, ამერიკელმა კონსულმა ჯორჯ ჰორტონმა დაწერა: „ჩემი ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი შთაბეჭდილება იყო სირცხვილის გრძნობა, რომ ვეკუთვნოდი კაცობრიობას“.
და ეს მხოლოდ მცირე ნაწილია იმისა, რაც მაშინ ხდებოდა მთელს პონტოს ტერიტორიაზე. გენოციდის მსხვერპლთა რაოდენობის შესახებ საბოლოო მონაცემები არ არსებობს. დღეს ითვლება, რომ 1914-1923 წწ. სულ თურქეთში განადგურდა 900 000-დან 1 400 000-მდე ელინი.
კაცობრიობისთვის დიდი დანაკარგია ასევე პონტოს ელინიზმის კულტურული იდენტობის განადგურება. პონტური დიალექტი იყო ძველი და თანამედროვე ელინური ენების დამაკავშირებელი რგოლი. დღეს პონტური დიალექტი და მისი თანმხლები კულტურა გადაშენების პირასაა.
თანამედროვე ელინურ ლიტერატურაში ამ მოვლენებს ელინური ჰოლოკოსტი ან პონტის გენოციდი ეწოდება. იმ საშინელი მოვლენების შემდეგ მთელი საუკუნის განმავლობაში, დღემდე, თურქეთის ყველა მთავრობა, მათ შორის ამჟამინდელი, უარს ამბობს იმის აღიარებაზე, რომ ოსმალეთის თურქეთის მხრიდან საშინელი სისასტიკით მოხდა.
თუმცა, მრავალი სახელმწიფოს მთავრობამ უკვე აღიარა გენოციდი ელინ ხალხის წინააღმდეგ“.
More Stories
როგორ გადაარჩინა მასწავლებელმა ივანე კანიდიმ სიცოცხლის ფასად ბესლანის სკოლაში ბავშვები
gov.gr ვებგვერდზე უცხოეთში მცხოვრები ბერძნებისთვის სპეციალური განყოფილება გამოჩნდა
სალონიკი: პონტიელებს ასამართლებენ და ართმევენ საბერძნეთის მოქალაქეობას, მათ დეპორტაცია ემუქრებათ