მეცნიერები ეძებენ პასუხებს, თუ როგორ უნდა ვებრძოლოთ დაბერებულ უჯრედებს, რომლებსაც შეუძლიათ ტვინის და იმუნური სისტემის მუშაობის შეფერხება და რომელთა რიცხვი ასაკთან ერთად იზრდება.
ადამიანის სხეული შეიცავს ეგრეთ წოდებულ ზომბის უჯრედებს, რომლებსაც დაბერებულ უჯრედებს უწოდებენ. ისინი აღარ იყოფიან და ასრულებენ თავიანთ ფუნქციებს, მაგრამ არ კვდებიან და შეუძლიათ ზიანი მიაყენონ თავიანთ ჯანმრთელ „ძმებს“. მეცნიერები თვლიან, რომ ასეთი უჯრედები ანელებს ტვინის მუშაობას და ასუსტებს იმუნურ სისტემას და მათ რაოდენობას, იუწყება სამეცნიერო ჟურნალი Nature, ასაკთან ერთად იზრდება.
ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მკვლევარები ცდილობდნენ მათ აღმოფხვრას სხვადასხვა ნარკოტიკების გამოყენებით. 2015 წელს მაიოს კლინიკის მეცნიერებმა აშშ-ში აღმოაჩინეს, რომ ორი ნაერთის – დასატინინისა და კვერცეტინის კომბინაციამ გაანადგურა ეს უჯრედები ძველ თაგვებში. მკურნალობამ ცხოველები ნაკლებად დაუცველი გახადა, გაახალგაზრდავდა მათი გული და გაზარდა მათი გამძლეობა. მნიშვნელოვანმა აღმოჩენამ დასაბამი მისცა მედიცინის ახალ დარგს, სახელად სენოლიზიკა.
დამატებითი იმპულსი მოვიდა ცხოველებზე კვლევებისა და ადამიანებზე კლინიკური კვლევების ბოლოდროინდელმა შედეგებმა. მეცნიერები ამოწმებენ ახალ და არსებულ წამლებს, რომლებსაც შესაძლოა ქონდეს სენოლიზური თვისებები, რაც ხელს უწყობს ორგანიზმიდან ზომბის უჯრედების ამოღებას. მათ შეუძლიათ დაეხმარონ ასაკთან დაკავშირებულ დაავადებებთან ბრძოლაში, როგორიცაა ალცჰეიმერის დაავადება და ფილტვებისა და თირკმელების ქრონიკული დაავადებები. Anirvan Ghosh, Unity Biotechnology-ის აღმასრულებელი დირექტორი, კომპანია, რომელიც ავითარებს ამ პრეპარატებს, ამბობს:
“დარწმუნებული ვარ, რომ სენოლიტიკას ექნება გავლენა მკურნალობაზე. ერთადერთი საკითხია, რომელი წამალი იქნება პირველი დამტკიცებული.”
მეცნიერებმა შექმნეს პრეპარატი ფოსელუტოკლაქსი, რომელიც ბლოკავს სიკვდილის საწინააღმდეგო ცილის მოქმედებას ასაკოვან უჯრედებში. როდესაც დიაბეტით დაავადებული თაგვების თვალში გაუკეთეს, მან გაანადგურა ზომბის უჯრედები, მაგრამ არ დააზარალა ჯანმრთელები. წამალმა თაგვების ბადურაზე სისხლძარღვების გამტარიანობა 50%-ით შეამცირა და ექსპერიმენტულმა ცხოველებმა მხედველობის ტესტებთან უკეთ გაუმკლავდნენ.
შემდეგი ნაბიჯი იყო ადამიანის გამოცდა. კვლევის მეორე ფაზაში მკვლევარებმა 30 ადამიანის თვალში წამლის ერთჯერადი ინექცია გაუკეთეს. თერთმეტი თვის შემდეგ, მათ, ვინც იღებდა წამლებს, შეეძლოთ წაეკითხათ საშუალოდ 5,6 ასო მეტი თვალის დიაგრამაზე, ვიდრე მათ, ვინც იღებდა პლაცებოს. რამდენიმე კვირის შემდეგ, ცდის ერთ-ერთმა მონაწილემ დაურეკა გოჩერს და თქვა, რომ მკურნალობამ მისი ცხოვრება ბევრად გაუადვილა. მეორემ აღნიშნა ფერთა ხედვის სწრაფი გაუმჯობესება – სხვადასხვა ფერის აღქმისა და დიფერენცირების უნარი. გუნდი გეგმავს შედეგების გამოქვეყნებას ამ წლის ბოლოს, მაგრამ ამასობაში კიდევ ერთ ტესტს ატარებს.
ზოგიერთი მეცნიერი იყენებს გენმოდიფიცირებულ იმუნურ CAR T უჯრედებს. მათ შეუძლიათ სხეულის სპეციფიკური უჯრედების დამიზნება და მოკვლა და დამტკიცებულია სხვადასხვა ტიპის კიბოს სამკურნალოდ.
თუმცა, შემდგომი კვლევაა საჭირო ამ თერაპიის უსაფრთხოების შესაფასებლად, თქვა ბიოლოგმა კორინა ამორმა ნიუ-იორკში Cold Spring Harbor-ის ლაბორატორიიდან. მისი თქმით, კარგი იქნებოდა, რომ ამ უჯრედებს ჰქონდეთ უკუკავშირის ბერკეტი, რათა შეძლონ მათი გავლენის რეგულირება და, საჭიროების შემთხვევაში, გაათანაბრონ ის, თუ რამე არასწორედ მოხდება.
მკვლევართა სხვა ჯგუფები იყენებენ გენურ თერაპიას დაბერებული უჯრედების განადგურების მიზნით. მეცნიერები სასიკვდილო ცილის მაკოდირებელ გენს ათავსებენ ცხიმის კაფსულებში, რომლებიც დაფარულია ვირუსისგან მიღებული ცილებით. ისინი აწვდიან გენს თაგვებისა და მაიმუნების ფილტვების, გულის, ღვიძლის, ელენთა და თირკმლების უჯრედებს.
ყველა ეს მიდგომა გამოწვევის წინაშე დგას, რადგან არსებობს მრავალი სახის დაბერებული უჯრედი. მკვლევარები ახლახან იწყებენ იმის გარკვევას, თუ რამდენია და რა არის მათი გამორჩეული თვისებები.
More Stories
როგორ შევწყვიტოთ ფიქრი იმაზე, რაც ჩვენს კონტროლს არ ექვემდებარება
მობილური ტელეფონი ჩანთაში: როგორ აფასებენ მოსწავლეები და მშობლები ინოვაციას
OASA: ცვლილებები ატიკას სატრანსპორტო რუკაზე და მოუწოდებს მოქალაქეების მონაწილეობას