ბრედ პიტმა აღიარა, რომ ვერ ახსოვს ადამიანების სახეები. ეს აღიარა ცნობილმა ამერიკელმა მსახიობმა აწუხებს თავის ტვინის დაავადება „პროსოპაგნოზია“, რაც ხელს უშლის მას სახეების დამახსოვრებაში. ამის შესახებ პიტმა ამერიკულ ჟურნალ Esquire-ში გამოქვეყნებულ ინტერვიუში განაცხადა.
2022 წელს მსახიობმა გამოაცხადა, რომ იშვიათი დაავადებით იყო დაავადებული. მსახიობმა განმარტა, რომ მას ოფიციალურად დიაგნოზი არ დაუსვეს, თუმცა აღიარა, რომ მრავალი წლის განმავლობაში მას სახეების ამოცნობა უჭირდა. მან დახასიათებით აღნიშნა, რომ ეს იშვიათი ნევროლოგიური დაავადება მის კარიერას დაასრულებდა. თუმცა, როგორც მსახიობმა თქვა, მისი არავის სჯერა. შედეგად, პიტმა შეიმუშავა რეპუტაცია ინდუსტრიაში, რომ იყო თავშეკავებული და თვით ორიენტირებულიც კი.
„არავის სჯერა ჩემი! მე მინდა შევხვდე სხვას (პროსოპაგნოზიით დაავადებულ ადამიანს)“ – თქვა პიტმა. ამ დაავადებით დაავადებულმა ადამიანებმა შეიძლება ვერ ამოიცნონ ახლო ნათესავების სახეები და ზოგიერთ შემთხვევაში სარკეში საკუთარი ანარეკლი. ადამიანების ამოცნობისთვის ისინი ცდილობენ დაიმახსოვრონ ვარცხნილობა, სიარული ან სუნამოს სუნი.
ბრედ პიტმა პირველად 2013 წელს ჟურნალ Esquire-თან ინტერვიუში გაამხილა, რომ პროსოპაგნოზიით იტანჯება. მსახიობის თქმით, იმ ადამიანის სახის ნაკვთები, რომელსაც ხვდება, ქრება მისი მეხსიერებიდან, თუნდაც ის შეგნებულად ცდილობდეს მათ გახსენებას. „ბევრს მძულს, რადგან ფიქრობენ, რომ მათ პატივს არ ვცემ. ასე რომ, ღმერთს ვფიცავ, ერთი წელი ვცდილობდი ხალხს მეთქვა: “სად შევხვდით?” მაგრამ ეს მხოლოდ გაუარესდა. ხალხი კიდევ უფრო განაწყენდა, ეგონათ, რომ ვხუმრობდი ან დამცინოდი. მაგრამ დროდადრო ვიღაც მეუბნებოდა კონტექსტს და მე ვეუბნებოდი: „გმადლობთ, რომ გამახსენეთ“, – თქვა პიტმა.
ბრედმა გამოთქვა სურვილი შეხვდეს ადამიანს, რომელიც მის მსგავსად პროსოპაგნოზიით იტანჯება. ამასთან, სახელგანთქმული არ მალავს, რომ მისთვის ეს დაავადება ოფიციალურად არ დადასტურებულა. მსახიობის თქმით, სახეების დამახსოვრების უუნარობის გამო, სახლში დარჩენას ამჯობინებს.
რა არის “პროსოპაგნოზია”
პროსოპაგნოზია (ბერძნულიდან prósōpon, რაც ნიშნავს “სახეს” და agnōsía, რაც ნიშნავს “უცოდინრობას”), ასევე ცნობილი როგორც “სახის სიბრმავე”, არის სახის აღქმის შემეცნებითი დარღვევა, რომელშიც ნაცნობი სახეების ამოცნობის უნარი, მათ შორის საკუთარი სახის ( საკუთარი თავის აღიარება), დაქვეითებულია.
დავიწყოთ ყველაფერი თავიდან. სახეების ამოცნობის უნარი მნიშვნელოვანია ჩვენი ცხოვრების მრავალ ასპექტში, ჩვენი სოციალური ურთიერთობებისა და ურთიერთქმედებისთვის. ამის წყალობით ჩვენ ვიცნობთ ახლობელ ადამიანებს და ვრეაგირებთ იმის მიხედვით, თუ ვინ არის ჩვენს წინ. მაგალითად, შეიძლება მეგობარს სხვანაირად მივესალმოთ, ვიდრე ჩვენს უფროსს. თუმცა, რატომ ცნობს ზოგიერთი ადამიანი უფრო ადვილად სახეებს?
შკალის ერთ ბოლოში არიან ადამიანები, რომლებსაც წარმოუდგენელი სიმარტივე აქვთ იმ სახეების ამოცნობაში, რომლებიც მხოლოდ ერთხელ, ხანმოკლე პერიოდის განმავლობაში ან ძალიან დიდი ხნის წინ ნახეს (ე.წ. „სუპერ ამომცნობები“). ასეთი ადამიანები ჩვეულებრივ მუშაობენ პოლიციაში, სადაც ეს ადამიანური მახასიათებელი მაქსიმალურადაა საჭირო.
მეორე ბოლოში არიან ადამიანები „სახის აგნოზიით“, მათ, ვისაც უჭირს სახეების ამოცნობა, რაც მათ სოციალურ ურთიერთობებში პრობლემებს იწვევს. ამ ტიპის „სახის სიბრმავის“ მქონე პირებმა შეიძლება ვერ გააცნობიერონ ეს მოზარდობის ასაკამდე ან უფრო გვიან.
უმეტესი ჩვენგანისთვის შედარებითი შესაძლებლობები სადღაც შუაშია (დაიმახსოვრე, დაივიწყე, დაიმახსოვრე). ეს შეიძლება ჩანდეს როგორც ერთი უნარი, მაგრამ ფსიქოლოგებმა იციან, რომ ეს დამოკიდებულია სხვადასხვა ფსიქიკურ პროცესებზე, რომლებიც ურთიერთქმედებენ რთული გზებით.
როგორ გავზომოთ სახის ამოცნობის ქულა
სწორად რომ ნახოთ, უნდა იცოდეთ რისგან შედგება. აღსანიშნავია, რომ სხვადასხვა ტესტები სხვადასხვა შედეგს იძლევა. ერთ-ერთი მეთოდი გამოიყენება „პროსოპაგნოზიის“ დიაგნოზის დასადგენად, რომლითაც ბრედ პიტი იტანჯება. კვლევის მონაწილეს ეძლევა სახეების ორი ფოტოსურათი და ეკითხებიან, ეკუთვნიან ისინი ერთსა და იმავე ადამიანს თუ სხვადასხვა ადამიანებს. შესატყვისობის უნარი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ზოგიერთი პროფესიისთვის, მაგალითად, როცა ვინმეს ვინაობა უნდა დადასტურდეს პასპორტის კონტროლზე.
თუმცა, სახეების შეხამების უნარი ავტომატურად არ აქცევს ადამიანს „სუპერ ამომცნობად“. ზოგიერთი შესატყვისი ტესტი არც ისე რთულია, რომ „სუპერ ამომცნობებს“ საკუთარი შესაძლებლობების დემონსტრირების საშუალება მისცეს.
მოდით შევხედოთ კემბრიჯის სახის მეხსიერების ტესტს https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16169565/, რომელიც აფასებს სახეების ამოცნობის სწავლის უნარს. ამ ტესტში ჩვენ ვიმახსოვრებთ სხვადასხვა ადამიანის სახეებს და შემდეგ ვცდილობთ ვიპოვოთ ისინი თანდათან მზარდი სირთულის სამ სურათს შორის. ამ ტესტის წარმატებით ჩაბარება დამოკიდებულია სახეებს შორის ვიზუალური განსხვავებების გარჩევისა და მათი დამახსოვრების უნარზე.
და ბოლოს, ჩვენ ასევე შეგვიძლია გავზომოთ ნაცნობი სახეების ამოცნობის უნარი. ამ შემთხვევაში მასალას ვიღებთ ჩვენი გრძელვადიანი მეხსიერებიდან. ეს შეიძლება იყოს ჩვენი ოჯახის წევრები, მეგობრები ან მსახიობი ჩვენი საყვარელი სერიალიდან. ამ ტესტების უმეტესობა გვთხოვს ცნობილი ადამიანების იდენტიფიცირებას ბოლო ფოტოებიდან ან კადრებიდან, სანამ ისინი გახდებიან ცნობილი.
რა სახის “პიროვნების აგნოზია” განიცდის ბრედ პიტს?
საინტერესოა, რამდენად არის დაკავშირებული ამ დაავადებისადმი მგრძნობელობის ხარისხი ზოგიერთ ტესტში. თუ სახის ამოცნობის ერთ საქმეს კარგად ასრულებთ, ალბათ მეორეშიც კარგად იქნებით. მკვლევარების აზრით, არსებობს რამდენიმე საერთო ფაქტორი, რომელიც როლს ასრულებს სახის ამოცნობის პროცესში (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28077292/), რაც ასევე ხსნის სხვადასხვა ტესტების შედეგებს შორის კორელაციას.
თუმცა, ადამიანს შეუძლია ერთ გამოცდაზე კარგად გაართვას თავი, მეორეზე კი სუსტი იყოს. Მაგალითად თუ თქვენ გაქვთ პრობლემები მუშა მეხსიერებასთან, შეიძლება გაგიჭირდეთ ახალი სახეების დამახსოვრება და ნაცნობების ამოცნობა. თუ პრობლემები გაქვთ გრძელვადიანი მეხსიერება, შესაძლოა გაგიჭირდეთ ნაცნობი სახეების დამახსოვრება. ბოლოს თუ გაქვთ პრობლემები კონცენტრაციასთანამან შეიძლება გავლენა მოახდინოს თქვენს უნარზე, ამოიცნოთ სახეები ყოველდღიურ ცხოვრებაში, მაგრამ არა ლაბორატორიაში, სადაც სრულად ხართ ორიენტირებული.
მეცნიერები ჩვეულებრივ გამოიყენეთ რამდენიმე ტესტი, შეისწავლეთ ადამიანის ამ უნარის სხვადასხვა ასპექტები. ყოველ ჯერზე, ინდივიდის საქმიანობა შედარებულია მთლიანი მოსახლეობის დიდი შერჩევის ეფექტურობასთან. ამასთან, გასათვალისწინებელია ის, რასაც ადამიანი აცნობებს თავის ყოველდღიურ ცხოვრებას. ზოგიერთი შეიძლება კარგია, გაიარო კემბრიჯის სახის მეხსიერების ტესტი ლაბორატორიაში, მაგრამ უჭირთ მეგობრებისა და ოჯახის წევრების ამოცნობა ქუჩაში.
შესაბამისად, სხვადასხვა ტესტებზე დაბალი შედეგები შეიძლება იყოს „პროსოპაგნოზიის“ ნიშანი, მაგრამ არ არის მკაფიო დიაგნოზი. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია უფრო საიმედო გაზომვების შემუშავება, რომლებიც ასახავს რეალურ პირობებს, სადაც პროცესი გაცილებით რთულია: ტესტების უმეტესობა იყენებს ფოტოებს, ხოლო ყოველდღიურ ცხოვრებაში სახეები აკეთებენ რთულ და დახვეწილ მოძრაობებს. სრული სურათის მისაღებად, ტესტები უფრო ზუსტად უნდა განსხვავდებოდეს სახის ამოცნობის დარღვევების სახეები.
https://www.youtube.com/watch?v=3-MzNPcEh6M
More Stories
2 ევროს მონეტა, რომლის ღირებულებაც მკვეთრად გაიზარდა
კვლევა: ბერძენი მძღოლების 87% ამბობს, რომ მათ ეშინიათ სხვა მანქანების მფლობელების აგრესიული ქცევის
როგორ ხდება თვითმფრინავის ევაკუაცია სინამდვილეში (ვიდეო)